Q&A: essentiële vetzuren

Ik krijg veel vragen over het bijgeven van omega 3 en/of omega 6 vetzuren. Ook lees ik op internet veel (onzin) over dit onderwerp.
“Wat zou je graag over deze essentiële vetzuren willen weten?” – dat vroeg ik vorige week op mijn Facebookpagina. In deze blog lees je enkele vragen en antwoorden.

Q: Zijn essentiële vetzuren geschikt voor dagelijks gebruik bij een hond met een allergie?

Omega -3 en -6 vetzuren zijn essentiële vetzuren omdat de hond of kat deze vetzuren niet zelf kunnen aanmaken. In complete diervoeding zijn omega -3 en -6 vetzuren toegevoegd aan het dieet. De beste verhouding lijkt tot op heden tussen 1:5 en 1:10 te liggen. Dat betekent dat er 5 tot 10 keer zo veel omega 6 vetzuren in de voeding moeten zitten dan omega 3 vetzuren. Volgens gezondheidsplein.nl twijfelen experts aan het nut van de ratio. In de veterinaire wereld zal dat ongetwijfeld ook zo zijn. Er is meer onderzoek nodig om te bepalen hoe belangrijk de verhouding is.

Bij honden en katten met een allergie zoals atopie heeft het extra geven van essentiële vetzuren meerdere gezondheidsvoordelen . Het bijgeven van voedingsstoffen (o.a. vitaminen, mineralen) noemen we supplementeren. Er bestaan veel verschillende producten met essentiële vetzuren die eigenaren als voedingssupplement aan hun huisdier kunnen geven. Tenzij anders vermeld kunnen deze supplementen prima dagelijks gegeven worden.

Q: Klopt het dat omega 6 vetzuren ontsteking bevorderen?

Omega 6 vetzuren zijn net als omega 3 vetzuren meervoudig onverzadigde vetzuren. Het lichaam kan deze vetzuren niet zelf aanmaken maar heeft ze wel nodig. Het zijn beide belangrijke voedingsstoffen.

Zoals bij veel dingen in het leven is er een balans nodig tussen omega 3 en 6 vetzuren. De bekendste omega 6 vetzuren zijn linolzuur (LA) en arachidonzuur (AA) en voor de omega 3 vetzuren zijn dat ALA (alfa-linoleenzuur), EPA (eicosapentaeenzuur ) en DHA (docasahexaeenzuur).

Linolzuur en alfa-linoleenzuur zijn ‘basis-omega vetzuren’. Het lichaam kan door middel van enzymen deze stofjes omzetten in o.a. GLA, AA, EPA en DHA. De enzymen die hiervoor nodig zijn worden door beide paden gebruikt. De omega 3 en 6 vetzuren delen de enzymen; een overmaat aan het ene vetzuur kan zorgen voor verminderde werking van het andere vetzuur. Zijn er meer omega 6 vetzuren in het dieet aanwezig dan zou dit ten koste kunnen gaan van de omzetting van omega 3 vetzuren (ALA is de voorloper van EPA en DHA). Minder omega 3 vetzuren zou betekenen dat er minder ontsteking geremd kan worden en op die manier zouden omega 6 vetzuren de ontsteking kunnen bevorderen.

Zoals je hierboven kunt lezen, wordt er humaan getwijfeld aan het gegeven dat er meer omega 6 dan 3 in het dieet moet te zitten. Dit heeft o.a. te maken met de effecten die omega 6 vetzuren op het lichaam en de ontstekingsreactie hebben.

Wat doen essentiële vetzuren?

Essentiële vetzuren zijn een bron van energie en kunnen in het vetweefsel ingebouwd worden. Ze zorgen ook voor transport van cholesterol, opbouw van celmembranen en hebben invloed op de eigenschappen en werking van membraan-eiwitten zoals receptoren, enzymen en ionkanalen. Dankzij de werking op diverse membraan-eiwitten hebben essentiële vetzuren effect op de binding van steroïden en hormonen op hun receptoren en kunnen ze sommige afweerfuncties aanpassen^.

Essentiële vetzuren zijn voorlopers van veel verschillende stofjes zoals prostaglandines, leukotrienen en thromboxanen. Dit zijn belangrijke bemiddelaars en modulators van ontsteking. Ze spelen dus een rol in het afweersysteem.

En omega 6 vetzuren?

Linolzuur (LA) is nodig voor behoud van een gehydrateerde opperhuid en goed functioneren van de huidbarrière. Het regelt het waterverlies in de buitenste cellaag van de opperhuid (stratum corneum). LA is namelijk een belangrijk onderdeel van ceramiden. Ceramiden zijn het hoofdbestanddeel van de vetlaag tussen de huidcellen (vergelijkbaar met de cementlaag tussen bakstenen). Bij een tekort aan linolzuur kunnen andere vetzuren deze functie overnemen. Echter is de vorming van de opperhuid dan niet optimaal en kunnen dieren een schilferige huid vertonen.^

Het omega 6 vetzuur arachidonzuur (AA) speelt een belangrijke rol bij stofwisselingsprocessen en is een voorloper van ontstekingseiwitten zoals prostaglandines en cytokinen. Net zoals EPA en DHA is AA ook belangrijk voor het centrale zenuwstelsel.

Zoals je hopelijk begrijpt heeft het lichaam omega 6 vetzuren nodig !

Maar werken omega 6 vetzuren nou ontstekingsbevorderend????

Niet alle omega 6 vetzuren bevorderen ontsteking. Linolzuur is nodig voor onderhoud van een goede huidbarrière en vochtbalans van de opperhuid. Dihomo-gamma-linoleenzuur (DGLA) maakt ontstekingsremmende type 1
prostaglandines aan.
Arachidonzuur produceert als enige omega 6 vetzuur ‘ongunstige’ ontstekingseiwitten. Echter zijn deze ontstekingseiwitten wel nodig als er een ontsteking ergens in het lichaam aanwezig is.

Zoals hierboven beschreven staat, kan een overmaat aan omega 6 vetzuren ervoor zorgen dat omega 3 vetzuren minder goed hun werk kunnen doen. Omega 3 vetzuren werken o.a. ontstekingsremmend en als zij minder goed kunnen functioneren, zou dat kunnen betekenen dat er minder ontstekingen geremd worden.

Of omega 6 vetzuren ontsteking bevorderen, hangt dus van meerdere factoren af.

In onderstaande afbeelding staat beschreven hoe de omega -3 en -6 vetzuren omgezet worden en welke effecten de verschillende stofjes hebben. Je leest ook meer over delta 5 en 6 desaturase enzymen en waar de essentiële vetzuren met name in te vinden zijn (bron van de vetzuren).

Zoals je onderaan in bovenstaande afbeelding kunt zien, maken arachidonzuur (arachidonic acid), DGLA (dihomo-gamma-linolenic acid) en EPA (eicosapentaenoic acid) prostaglandines.

Niet alle prostaglandines hebben hetzelfde effect. Type 1 en 3 prostaglandines hebben ‘favorable’ effecten, dat wil zeggen dat ze een gunstig effect hebben. Type 2 prostaglandines zijn ongunstig. Zowel AA als EPA maken via lipoxygenase ontstekingseiwitten (leukotrienen) aan. De leukotrienen van EPA zijn minder inflammatoir.

De stofwisseling van omega -3 en -6 vetzuren is dermate ingewikkeld dat het in deze Q&A blog niet mogelijk is om álle functies en effecten te bespreken.

Wel of geen vetzuren bijgeven?

Bij gezonde honden is het niet noodzakelijk om essentiële vetzuren te supplementeren. Krijgt jouw huisdier complete voeding (brok of vlees) dan zit er in de voeding voldoende omega -3 en -6 vetzuren.

Is jouw huisdier ziek en heeft hij/zij een tekort aan bepaalde vetzuren, dan kan het supplementeren wel zinvol zijn. Afhankelijk van de bron en hoeveelheid vetzuren kan het bijgeven van omega 6 vetzuren ervoor zorgen dat sommige processen in het lichaam minder goed verlopen met ontstekingsbevorderende effecten als gevolg.

In de praktijk valt dit naar mijn idee reuze mee en bij honden met atopie zou je juist omega 6 vetzuren willen bijgeven (vanwege de defecte huidbarrière).

Bronvermelding:
^ ESAVS Dermatology course II 2016

© 2019 Huidadvies voor dieren.
Geschreven door dierenarts Kelly van Amersfort