Huidflora en infecties
In en op het lichaam van een hond leven micro-organismen zoals bacteriën en gisten. Alle micro-organismen bij elkaar worden het microbioom genoemd. De term huidflora verwijst naar de micro-organismen die op de huid verblijven.
Het lichaam wordt dagelijks blootgesteld aan diverse potentiële ziekteverwekkers. De huid en haren zijn de eerste afweer tegen indringers van buitenaf maar ook andere schadelijke invloeden (UV-licht, vervuiling, etc.). De huidflora is dus een belangrijk onderdeel van het afweersysteem. De normale huidbewoners zorgen er namelijk voor dat pathogene bacteriën niet kunnen koloniseren. Hierdoor wordt het dier niet ziek door een infectie.
De samenstelling van de huidflora wordt bepaald door diverse factoren zoals huidverzorging, huisvesting, zuurgraad, temperatuur maar ook risicofactoren. De meest voorkomende bacteriën die onderdeel uitmaken van de huidflora van gezonde zijn Staphylococci spp., Micrococcus spp., Streptococcus spp en Clostridium spp.
Als we in de diergeneeskunde over gisten spreken dan hebben we het over Malassezia pachydermatis. Gisten zijn eencellige schimmels maar zijn, net zoals bacteriën, niet allemaal hetzelfde. Gisten komen echter niet overal op het lichaam voor en niet alle honden dragen Malassezia gisten met zich mee. Uit de literatuur blijkt dat bij ongeveer 42% van de honden Malassezia een normale huidbewoner is.
Na de geboorte ontwikkelt elke pup een eigen microbioom. Het lichaam zal ten alle tijden proberen om een goede balans te behouden. Als de balans verstoord is dan kunnen niet-huidbewoners voor klachten zorgen. We spreken van een huidinfectie als een micro-organisme de huid is binnengedrongen en zich daar vermenigvuldigd (kolonisatie). Zo’n 90% van de bacteriële huidinfecties wordt veroorzaakt door Staphylococcus Pseudintermedius bacteriën.
Afweermechanismen van de huid
- Vacht (dek- en wolharen)
- Verhoorning (keratinisatie)
Elke 21-22 dagen laat de buitenste cellaag van de opperhuid los. Alles wat daar aan vast kleeft, komt in de omgeving terecht. Zo worden oppervlakkige micro-organismen en parasieten verwijderd. - Hydrolipiden film / talglaag
Het materiaal vanuit de talg- en zweetklieren heeft beschermende functie en vormt een vetlaagje op de huid en haren. Het remt ziekteverwekkende bacteriën en gisten en zorgt voor voedingsstoffen voor de normale huidbewoners. - Huidbarrière (huidcellen en -vetten tussen de keratinocyten)
De huidbarrière wordt ook wel vergeleken met een bakstenen met cement. Voorkomt binnendringen van potentiële ziekteverwekkers door een waterafstotende en goed afsluitbare opperhuid (vetlaag tussen de huidcellen = het cement). - Huidflora (bacteriën en gisten)
Remt vermenigvuldiging van niet-huidbewoners en ziekteverwekkende micro-organismen. De huidbewoners gaan actief de competitie aan. - Aangeboren afweer (anti-microbiële peptiden)
Deze peptiden (o.a. lysozyme en defensinen) hebben de eigenschap om meerdere ziekteverwekkers te kunnen doden. Ook kunnen zij het afweersysteem stimuleren. - Afweercellen in de huid
- Microklimaat
Temperatuur, zuurgraad en luchtvochtigheid
Bacteriële huidinfectie
Een bacteriële huidinfectie is een van de meest voorkomende huidaandoeningen bij honden. De infectie wordt dan ook vaak als een op zichzelf staande ziekte behandeld. Echter zullen de huidinfectie en bijkomende klachten steeds terugkeren als er niks aan de onderliggende aandoening wordt gedaan.
Bacteriële huidinfecties bij honden kunnen we onderverdelen in drie soorten:
- Oppervlakte pyodermie
- Oppervlakkige pyodermie
- Diepe pyodermie
Met pyodermie wordt een bacteriële huidontsteking bedoeld.
Oorzaken
De meest voorkomende oorzaak van een terugkerende huidinfectie zijn allergische huidaandoeningen (omgevingsallergie, voedselovergevoeligheid). Andere oorzaken zijn hormonale problemen (hypothyreoïdie, ziekte van Cushing), verlaagde afweer door ziekte of gebruik van bepaalde medicatie (bv. prednison), andere infecties (schimmel, mijten), seborroe, keratinisatiestoornissen (ichthyosis, sebaceous adenitis), etc.
Naast deze aandoeningen kunnen honden ook een bacteriële huidontsteking krijgen doordat de huid en vacht te lang vochtig en warm zijn. Denk aan langharige honden die na het zwemmen niet goed opdrogen of honden met plooivorming.
Mogelijke symptomen
- Jeuk
- Kale plekken
- Schilfers
- (gele) Korstjes
- Huidwondjes en -plekjes
- Stank/onaangename geurtjes
- Rode huid
- Epidermale collarettes (zie foto)
- Zwartverkleuring van de huid
- Vette huid en vacht
Cytologisch onderzoek
Bovenstaande symptomen zijn vrij aspecifiek. Zonder onderzoek kan de dierenarts niet met zekerheid vaststellen dat de hond last heeft van een bacteriële huidinfectie. Het is daarom erg belangrijk om bij het opwerken van huidpatiënten monstertjes van de huid te nemen voor cytologisch onderzoek.
Bij cytologisch onderzoek neemt de dierenarts met een swab, objectglaasje of plakband een monster van de huid en kleurt hij/zij deze met een speciale kleuring. Het monster kan dan onder de microscoop bekeken worden.
Behandeling
Niet elke huidinfectie wordt hetzelfde behandeld, de behandeling wordt o.a. bepaald door de diepte en ernst van de infectie en ontsteking, de klachten en de eigenaar.
Een huidinfectie behandelen we bij voorkeur met een antimicrobiële shampoo. Het is ook mogelijk om oppervlakte en oppervlakkige huidinfecties met andere huidverzorgingsproducten te behandelen (mousse, spray, zalf/gel, speciale doekjes). Sommige honden met een oppervlakkige pyodermie moeten ook met antibiotica behandeld worden.
Diepe huidinfecties behandelen we met een lange kuur antibiotica (minimaal 3 weken) en indien mogelijk gecombineerd met lokale behandeling.
In mijn webshop kun je een overzicht van geschikte producten terugvinden.
Malassezia dermatitis
Een huidinfectie door gisten noemen we ook wel Malassezia dermatitis. Bijna de helft van de allergische honden krijgt hier weleens last van. Dit zie ik vooral bij Shih-Tzu’s en kruisingen hiervan.
Bij sommige hondenrassen komt Malassezia dermatitis vaker voor. Denk aan de Basset, West Highland White Terriër, Duitse Herder, Cocker Spaniël, Dwergpoedel en Engelse Setter. Een aantal van deze honden, met name de Basset, heeft een genetisch defect waardoor het afweersysteem overgroei van gisten niet tegengaat.
Anatomische kenmerken en onderliggende aandoeningen lijken een belangrijke rol te spelen. Huidplooien en plekken op het lichaam met weinig ventilatie (tussen de teentjes, harige of nauwe gehoorgang) creëren een ideale omgeving voor gisten. Temperatuur en luchtvochtigheid zijn essentiële parameters voor vermenigvuldiging van micro-organismen zoals gisten.
Oorzaken
Huidallergieën, hormonale problemen, keratinisatiestoornissen, seborroe, etc.
Symptomen
De klachten van een gisteninfectie worden vooral bepaald door de omvang en ernst van de infectie en de lokalisatie op het lichaam. Jeuk is één van de meest voorkomende symptomen. Meeste honden hebben vergelijkbare huidafwijkingen: rode huid, kaalheid, schilfers, zwartverkleuring, korstjes en verdikking van de huid (lichenificatie). Dit zijn géén ziekte-specifieke symptomen en op basis van de klachten of foto’s kan er dus geen diagnose gesteld worden.
Op plekken waar huid tegen elkaar wrijft zijn de haren vaak bij de huid tegen elkaar geplakt door een vettige afscheiding. Bij een oorontsteking door gisten is het oorsmeer bruin en vet of waxachtig. Dezelfde soort afscheiding kan ook bij de nagelriem, nagels en tussen de teentjes gezien worden. Bij Cockers en Bassets met een vochtige, rode of kale plek in de hals moet men ook aan Malassezia dermatitis denken. Honden met een gisteninfectie kunnen zoveel jeuk hebben dat ze in de trimsalon of andere plekken met voldoende afleiding toch krabben en likken. Dit zien we ook bij dieren met schurft (scabiës) en voedselovergevoeligheid.
Cytologisch onderzoek
De diagnose wordt ook bij deze infectie door middel van cytologisch onderzoek gesteld.
Behandeling
Niet alle anti-microbiële shampoos zijn geschikt om Malassezia dermatitis te behandelen. De meest gebruikte shampoos zijn Malaseb® en Dermasezia®. Daarnaast is de Douxo PYO lijn ook effectief tegen gisten. Bij hardnekkige gistinfecties kan het nodig zijn om met orale anti-schimmel middelen te werken.
Remedy+ Yeastosol spray
Yeastosol is handige spray zonder antibiotica of hormonen. De gepatenteerde formule kan dagelijks veilig gebruikt worden bij de bestrijding van gisten.
Yeastosol dient één- tot tweemaal daags op de plek gesprayd te worden. Meestal zijn de gisten na 14 dagen onder controle. Dit is afhankelijk van de ernst van de infectie. Yeastosol kan als onderhoud, bijvoorbeeld tweemaal per week, veilig worden gebruikt.
