Alopecia X is een verzamelnaam voor specifieke klachten van kaalheid, die we met name bij een bepaalde hondenrassen zien. Deze aandoening heeft in de loop der jaren een hoop namen gehad en staat beter bekend als:
Black Skin Disease (BSD)
- Black Skin Syndrome of Pomeranians
Andere namen zijn:
- Atypische Cushing
- Pseudo Cushing
- Groeihormoon responsieve alopecia
- Castratie responsieve alopecia
- Bijnier-geslachtshormonen onbalans
- Folliculaire groeistoring bij wolharige honden
- Gonadal sex hormone dermatosis
- Huidbiopt responsieve alopecia
De specialisten hebben de voorkeur voor de naam ‘Hair Cycle Arrest’.
Er is iets wat er voor zorgt dat de haarcyclus gepauzeerd wordt. De haren groeien niet meer verder waardoor na het uitvallen van de dode haren kale plekken ontstaan.
Alopecia betekent deels of volledig verlies van haren, die er wél horen te zijn. Er zijn immers ook kerngezonde delen van de huid die altijd kaal (neus, voetzooltjes) of dunbehaard zijn, zoals oksels en buik.
Alopecia X ofwel Hair Cycle Arrest
Alopecia X is misschien wel het meest controversiële syndroom binnen de dermatologie. Er is nog zóveel onbekend over Alopecia X en gerelateerde aandoeningen.
De exacte oorzaak van Alopecia X is niet bekend. Het lijkt een combinatie van genetische predispositie en afwijkingen in de geslachtshormonen. We zien deze huidaandoening vaker bij dwergkeesjes (Pomeranians), Chow Chows, Siberische Husky’s, Keeshonden, Samojeeds en (dwerg)poedels.
De huidige theorie is dat de kaalheid wordt veroorzaakt door een afwijking in de haarzakjes, die wordt verergerd door geslachtshormonen. Er is geen groei van nieuwe haren, de haarcyclus lijkt gepauzeerd. De trigger ofwel oorzaak van de pauze is nog niet achterhaald.
Symptomen
In eerste instantie vallen dekharen uit. Hierdoor gaat de algemene vachtconditie achteruit. De vacht is meestal droog, dof en kroezig. In het Engels noemen ze dat ook wel ‘wooly coat syndrome‘.
Uiteindelijk zal de dunner wordende vacht zich uitbreiden. Wolharen zullen ook uitvallen resulterend in complete kaalheid (alopecia).
Kenmerkend is dat haren na het scheren niet terug willen groeien. Na het nemen van biopten of huidafkrabsels of een bacteriële ontsteking kunnen haren ‘ineens’ terugkomen. Meestal als kleine plukjes haren. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de groeifactoren die vrijkomen na trauma en schade aan de huid.
De kaalheid wordt het vaakst bij de nek, staartbasis, broekspieren en rondom de anus gezien. Met de tijd kan ook de romp kaal worden. Zwartverkleuring van de huid (hyperpigmentatie) wordt regelmatig gezien. Dit komt ook deels door blootstelling aan UV-licht, de beschermende vacht is immers verdwenen.
In de liezen en bij de staartbasis worden regelmatig schilfers en mee-eters gezien.
Diagnose
De diagnose wordt gesteld op basis van:
– signalement (ras, leeftijd, geslacht)
– anamnese (vragenlijst + ziektegeschiedenis)
– symptomen
– uitsluiten van andere aandoeningen (hypothyreoïdie, ziekte van Cushing, overmaat aan geslachtshormonen)
– weefselonderzoek (histopathologie) van huidbiopten
– (bloedonderzoek geslachtshormonen)
Op basis van het ras en de symptomen kunnen we meestal de waarschijnlijkheidsdiagnose Alopecia X stellen. Het advies is om andere oorzaken van kaalheid zonder jeuk uit te sluiten en daarna huidbiopten te nemen. De huidbiopten worden opgestuurd naar de patholoog in een extern laboratorium. De patholoog ziet een overmaat aan niet-groeiende haren (catagene haren), atrofie van de huid en kenmerken zoals zgn. ‘flame follicles’. Hiermee kan men de waarschijnlijkheidsdiagnose bevestigen.
Vroeger werd er geadviseerd om niet gecastreerde teefjes en reutjes te castreren vóórdat men met het diagnostische traject ging starten. In bijna 75% van de gevallen zag men dat castratie voor teruggroei van haren zorgde. Tegenwoordig doen we het anders.
Behandeling
In principe is behandeling niet noodzakelijk omdat het een ‘cosmetische’ aandoening betreft. Dat betekent dat de honden geen last hebben van de kaalheid. Echter zien veel eigenaren graag dat hun hond zijn of haar mooie vacht weer terug krijgt.
Er worden veel verschillende behandelingsvormen beschreven waaronder castratie (chirurgisch of chemisch), diverse medicijnen en hormonen (bv. melatonine), micro-needling therapie, lasertherapie en diverse huidverzorgingsproducten.
Voor alle behandelingsopties geldt dat we niet weten of de haren terug zullen groeien. De vachtconditie en kwaliteit van de haren zullen nooit meer hetzelfde zijn als vóór het ontstaan van Alopecia X.
De dekharen komen meestal niet meer terug. Als de haarcyclus weer op gang gebracht is door de behandeling dan zullen de nieuwe haren (anagene haren) weer in rustfase (telogene haren) terecht komen en vervolgens uitvallen. Er zijn dan meestal geen nieuwe haren gevormd om de oude haren te vervangen waardoor de hond opnieuw kaal wordt. Bij gezonde honden is dit wel het geval waardoor een hond of kat nooit kaal wordt bij de natuurlijke verharing.
We zien daarnaast ook dat de ene behandeling het ene moment wél effectief is en het andere moment niets meer doet (bv. na chemische castratie of melatonine groeien de haren terug maar na het uitgroeien van de haren, komen de klachten weer terug en heeft dezelfde behandeling geen effect).
Melatonine
Melatonine lijkt bij 1/3 van de honden effect te hebben. Het is relatief veilig en makkelijk verkrijgbaar. Let wel op dat melatonine een invloed heeft op meerdere geslachtshormonen met dus eventuele (ongewenste) bijwerkingen! Start nooit een behandeling zonder overleg/controle door dierenarts.
De dosering verschilt per dier maar ook per ras en grootte van de hond! In tegenstelling tot veel medicatie in de diergeneeskunde wordt de dosering melatonine NIET berekend aan de hand van het aantal milligrammen per kilogram lichaamsgewicht.
Er wordt op dit moment onderzoek gedaan naar de effectiviteit van melatonine implantaten. In Amerika worden deze al langer bij honden met diverse vormen van alopecia ingezet. Ze lijken beter te werken dan tabletten.
Castratie
Naast melatonine is castratie een veel gekozen behandelingsoptie. Castratie is eigenlijk altijd het proberen waard. Er zijn onderzoeken die aantonen dat castratie bij zo’n 50% van de honden helpt. Meestal groeit de vacht deels terug. Keeshonden lijken iets minder goed te reageren op deze behandeling.
Bij teefjes is er helaas onvoldoende onderzoek gedaan naar het effect van de behandeling. We kunnen dus niets zeggen over de kans van slagen etc. Daarnaast is chirurgische castratie een definitieve ingreep. Eenmaal uitgevoerd is terugdraaien niet mogelijk. Bij teefjes is er geen andere mogelijkheid om te castreren dan het operatief verwijderen van de eierstokken.
Bij reuen zijn er meer onderzoeken gedaan naar het effect van castratie bij Alopecia X. Deze behandeling is bij mannelijke dieren ook iets makkelijker. Bij intacte reuen lijkt chemische castratie beter te werken dan chirurgische castratie (tot 80% goed effect).
Er wordt dan ook vaak gekozen voor chemische castratie met het implantaat Suprelorin®. Na 6 of 12 maanden werkt het implantaat uit (afhankelijk van de sterkte).
Er is één onderzoek gedaan waarbij dit implantaat bij gesteriliseerde teefjes is toegediend maar helaas zonder gewenst resultaat.
Let op! Niet alle behandelingen zijn zonder risico’s en bijwerkingen. Raadpleeg altijd een dierenarts of vraag verwijzing naar een dermatoloog voor dieren
© 2019 Huidadvies voor dieren
Geschreven door dierenarts Kelly van Amersfort
Laatste update april 2020. Oorspronkelijke artikel is in 2017 gepubliceerd.
Bronvermelding:
– ESAVS Dermatology course II 2016
– BSAVA Manual of Canine and Feline Dermatology third edition 2012
– Small Animal Dermatology third edition 2011 van K.A. Hnilica
