Huidskleur en pigment in de huid
De huid bestaat uit drie lagen: onderhuid, lederhuid en de opperhuid. De buitenste huidlaag is de opperhuid en bestaat uit meerdere cellagen. De opperhuid bestaat voor 85% uit keratinocyten. Er zijn ook bepaalde cellen in het lichaam die voor de aanmaak van pigment zorgen: de melanocyten. Pigment wordt ook wel melanine genoemd. Melanine geeft kleur aan huid en haren. De keratinocyten van de opperhuid kunnen pigment opslaan. Bij het ouder worden maken de melanocyten steeds minder pigment. Als er veel pigment gevormd wordt dan kan de huid donker verkleuren (denk aan een bruine tint na het zonnen ☀).
Pigment speelt o.a. een belangrijke rol in het beschermen tegen ultraviolet straling (hoe meer pigment, hoe beter de bescherming). Naast het geven van kleur aan de huid, is melanine ook verantwoordelijk voor de kleur van de haren. Er zijn twee pigmentsoorten: eumelanine geeft een zwarte en bruine kleur en pheomelanine een rode-gele kleur. Witte dieren missen pigment.
Er bestaan meerdere huidaandoeningen die gepaard kunnen gaan met pigmentverlies of een overmatige vorming van pigment. Maar er bestaan ook vachtproblemen die gelinkt zijn aan afwijkingen met het pigment, een voorbeeld is kleurmutant alopecia bij honden.
Zwartverkleuring van de huid
Hyperpigmentatie is een mooi woord voor teveel aan pigment. Dit kan aangeboren of verkregen zijn.
Aangeboren aandoeningen zijn nevi, lentigo en acromelanisme. Lentigo simplex zien we met name bij jonge rode katten (zie foto rechts). Het wordt gekenmerkt door kleine zwarte vlekjes op oren of rondom de bek/bij de lippen. Veel eigenaren zijn bezorgd als hun kat of hond dit laat zien, omdat ze denken dat het gaat om een melanoom (een vorm van huidkanker).
Verkregen hyperpigmentatie:
- Fysiologisch: blootstelling aan UV-licht
De melanocyten maken meer melanine aan om de cel(kern) te beschermen (zie foto bovenaan de pagina) - Stofwisselingsgerelateerd: hormonale aandoeningen
- Door ontsteking: chronische ontsteking of irritatie
- Door een virale infectie
- Tumoren: melanoom, melanocytoom
Over het algemeen wordt zwartverkleuring van de huid veroorzaakt door een chronische ontsteking of irritatie van de huid of blootstelling aan UV-straling. Het laatste zien we voornamelijk bij honden en katten zonder vacht (naakthonden en -katten of dieren met kale plekken).
Hyperpigmentatie ten gevolge van ontsteking gaat vaak gepaard met verdikking van de huid. Er ontstaat dan een afwijkend gevormde huid. Dit proces is tot op zekere hoogte omkeerbaar.
Olifantshuid
Zwartverkleuring én verdikking van de huid beschrijven we als ‘olifantshuid’ of ‘olifantenhuid’.
Katten zullen zelden een olifantshuid ontwikkelen. Bij honden daarentegen zien we dit zeer regelmatig.
Een olifantshuid kan ook na herhaaldelijk trauma optreden (denk aan ligplekken op ellebogen of hakken).
Meestal wordt de verdikking en zwartverkleuring van de huid veroorzaakt door een onderliggend probleem (huidallergieën, hormonale problemen), al dan niet met bijkomende huidinfecties. Het is daarom belangrijk om tijdig in te grijpen en een afspraak te maken bij de dierenarts.
Pigmentverlies
Verlies van pigment wordt minder vaak gezien dan hyperpigmentatie van de huid. Het komt met name bij honden voor maar ook katten kunnen pigmentverlies hebben. Zowel de huid als de haren kunnen het pigment verliezen.
Er zijn aangeboren of verkregen oorzaken van verlies van pigment. Bij aangeboren pigmentverlies moet men denken aan albinisme of andere aangeboren defecten. Bij honden komt ook nasale hypopigmentatie voor. Hierbij verliest de huid van de neus zijn kleur. We zien dit met name bij Golden Retrievers, blonde Labradors maar ook bij de Siberische Husky en Alaska Malamute.
Oorzaken verkregen pigmentverlies:
- Fysiologisch: ‘vergrijzing’ (de haren kleuren grijs/wit)
- Mechanisch: na heftig trauma of diepe wonden
- Immuun gemedieerd: vitiligo, alopecia areata, uveodermatologisch syndroom
- Auto-immuun ziekten zoals cutane lupus
- Door ontsteking: leishmania, dermatomyositis
- Tumor: epitheliotroop lymfoom
© 2020 Huidadvies voor Dieren
Geschreven door dierenarts Kelly van Amersfort
Oorspronkelijk gepubliceerd op 3 februari 2017
Laatste update; februari 2020
