Niesziekte bij katten
Niesziekte bij katten is een besmettelijke aandoening die de luchtwegen en ogen aantast. Het wordt meestal veroorzaakt door het feline herpesvirus en het feline calicivirus (FCV).
Symptomen kunnen variëren van niezen, neusuitvloeiing, oogontsteking, koorts en verminderde eetlust tot ernstigere klachten zoals zweertjes in de mond, benauwdheid en longontsteking.
De ziekte verspreidt zich via direct contact met besmette katten of via voorwerpen en mensen die het virus kunnen overdragen (mensen worden niet ziek van deze virussen). Gevaccineerde katten kunnen nog steeds besmet raken, maar ze worden minder snel ziek en zijn sneller beter. De symptomen zijn vaak ook een stuk milder als een kat gevaccineerd is. De vaccinatie beschermt dus goed tegen ziekte maar niet tegen besmetting (een veel voorkomende misvatting).
Behandeling richt zich op symptoomverlichting, zoals antibiotica tegen secundaire infecties, oogdruppels en ondersteunende zorg. In ernstige gevallen kan een kat infuus en pijnstilling nodig hebben. Vaccinatie helpt om de ziekte te voorkomen of de ernst ervan te verminderen.
Herpes virus
Het feline herpesvirus (FHV-1) is een veelvoorkomende oorzaak van luchtwegproblemen bij katten waaronder niesziekte. Vooral in catteries, pensions en asiels maar ook ‘multi-cat households’ kan het virus voor veel problemen zorgen.
Het FHV-1 is een dubbelstrengs DNA virus met een glycoproteïne-lipide envelop. Hierdoor is het virus kwetsbaar in de omgeving en gevoelig voor meeste desinfectiemiddelen. In een vochtige omgeving kan het virus zo’n 18 uur overleven maar in een droge omgeving is de overlevingstijd een stuk korter. Het virus is ook instabiel als ‘aerosol’ waardoor de verspreiding via de lucht gelukkig beperkt is.
Op basis van deze kenmerken kunnen we met wat ‘simpele’ maatregelen het risico op besmetting verminderen. Dit kan bijvoorbeeld door:
- Regelmatig schoonmaken en gebruik van desinfectiemiddelen
- Handen wassen en desinfecteren tussen contact met verschillende katten(groepen)
- Gebruik wegwerphandschoenen en schorten/jasjes bij verzorging van zieke dieren
- Vermijd een vochtige omgeving en zorg voor een luchtvochtigheid <60%
- Ventileer alle ruimtes goed
Eenmaal geïnfecteerd met een herpes virus, blijft het virus in meeste gevallen levenslang in het lichaam van de kat aanwezig zonder dat het direct klachten veroorzaakt. We noemen dit een latente infectie. Het virus nestelt zich in de zenuwcellen (vooral in de trigeminuszenuw/ganglia) en kan lange tijd inactief blijven. Onder invloed van stress, ziekte of een verzwakt immuunsysteem kan het virus opnieuw geactiveerd worden en symptomen veroorzaken.
Naast een gezonde levensstijl voor je kat en stressmanagement, kunnen we met voeding en supplementen het afweersysteem ondersteunen en bij een latente infectie focussen op antivirale eigenschappen van nutriënten of planten. Onderaan de pagina lees je hier meer over.
Feline Herpes Dermatitis
Hoewel meeste katten die besmet raken met het herpes virus voorste luchtweg en oogklachten ontwikkelen, kan een herpesinfectie ook gepaard gaan met huidontstekingen (dermatitis). We noemen dit ‘feline herpes dermatitis‘. Het is een vrij zeldzame uiting van een herpesvirusinfectie. Het kan samengaan met de klassieke niesziekte-symptomen of hier totaal los van staan.
Feline herpes dermatitis kan bij katten van alle leeftijden voorkomen, maar het wordt het meeste gezien bij katten rond de 5 jaar oud. De huidontstekingen zijn vrijwel altijd beperkt tot de kop/aangezicht. De voornaamste huidletsels bij feline herpes dermatitis zijn erosies en ulceraties. Dit zijn oppervlakkige schaafplekken en zweertjes. Ze zijn meestal bedekt met een dikke geelbruine korst met onregelmatige structuur. De huidletsels zijn vaak bolvormig en niet symmetrisch. Omdat het afweersysteem de infectie probeert te bestrijden, zijn de dichtstbijzijnde lymfeklieren vaak opgezet.
Een ander belangrijk kenmerk van feline herpes dermatitis is de ernstige jeuk. Hierdoor gaat de kat vaak krabben en kan feline herpes dermatitis er anders uit gaan zien. Het lijkt vaak op andere aandoeningen, zeker als de kat geen niesziekte-symptomen heeft. In het artikel ‘Kop en nekontvelling‘ kun je lezen wat de meest voorkomende oorzaken van jeuk en wonden aan de kop zijn.
Een belangrijke look-a-like zijn huidallergieën (vlo, voeding, omgeving). Voordat er een langdurige of levenslange behandeling wordt ingezet, is het belangrijk dat het duidelijk is of de huidplekjes door een allergie of infectie worden veroorzaakt. Bij katten met jeuk worden er vaak corticosteroïden voorgeschreven. Deze medicijnen verlagen de afweer en kunnen virusinfecties verergeren.
Zoals bij meeste huidletsels en -ontstekingen is het belangrijk om goed naar de huid en het patroon van de huidafwijkingen te kijken. Hiervoor is (specialistische) kennis en ervaring een onmisbare factor. Bij voorkeur zien we katten met huidklachten daarom in een vroeg stadium van de ziekte. Doorverwijzing naar een dierendermatoloog komt daarom regelmatig voor bij katten met chronische huidproblemen.
Symptomen
- Schaafwondjes (erosies)
- Zweertjes (ulceraties)
- Korsten, vaak geelbruin, dik en onregelmatig
- Jeuk
Bij herpes dermatitis ontstaan huidafwijkingen op de kop (aangezicht), waaronder schaafwondjes (erosies), zweertjes (ulcers) en korstvorming. De rest van het lichaam is niet betrokken bij de infectie. Een belangrijk kenmerk van herpes dermatitis is de hevige/intense jeuk van de huidletsels.
Diagnose
De diagnose feline herpes dermatitis is niet altijd makkelijk om te stellen. Het komt niet vaak voor en de klachten kunnen ook gezien worden bij allergische of auto-immuun huidaandoeningen.
Virussen kunnen aangetoond worden via PCR-testen. Deze test detecteert genetisch materiaal van een virus en kan dus niet bepalen of het om een levend of dood virus gaat. Gevaccineerde en latent geïnfecteerde dieren kunnen een positieve PCR-test hebben terwijl ze géén klachten hebben. Een PCR-test is een super gevoelige test waarbij het belangrijk is om de uitslag goed te beoordelen.
Bij feline herpes dermatitis kan een PCR-test gebruikt worden als screening test. Is de uitslag negatief, dan is de kans dat het om een feline herpes dermatitis gaat héél klein tot nul. Is de uitslag positief, dan is het niet 100% zeker dat de huidige klachten door het virus veroorzaakt worden.
De meest betrouwbare test voor het stellen van de diagnose is het nemen van huidbiopten voor weefselonderzoek én immunohistochemie (IHC). Dit is een laboratoriumtechniek waarbij specifieke eiwitten in weefselmonsters worden gedetecteerd met behulp van antilichamen. Bij herpes dermatitis worden er dan virale antigenen gevonden in de huidletsels. Bij passende bevindingen in het weefselonderzoek én een positieve IHC is de diagnose feline herpes dermatitis gesteld.
Behandeling
In theorie kunnen de klachten vanzelf weggaan als het afweersysteem het virus kan elimineren. Zeker bij katten met chronische herpes dermatitis is de kans op spontaan herstel klein en is behandeling noodzakelijk.
Bij katten met krabwonden door automutilatie ten gevolge van jeuk zien we vaak bijkomende bacteriële huidinfecties. Deze moeten apart behandeld worden met lokale antimicrobiële huidverzorgingsproducten óf systemisch met een antibiotica kuur (afhankelijk van de bevindingen van cytologisch onderzoek en ernst v/d klachten).
Veel katten met herpes dermatitis hebben ernstige jeuk. Helaas kunnen we daar qua medicatie weinig aan doen. Meeste anti-jeuk medicijnen grijpen namelijk aan op het afweersysteem en zijn daarom niet geschikt om bij herpes dermatitis in te zetten. Een verlaagde afweer werkt genezing tegen. Gelukkig zien we vaak dat de jeuk vanzelf weg trekt zodra het lichaam ondersteunt wordt in de strijd tegen het virus.
Het belangrijkste is dus dat we het lichaam ondersteunen bij de bestrijding van het virus. Er bestaan speciale antivirale medicijnen die ingezet kunnen worden. Maar deze zijn niet altijd zonder bijwerkingen en kunnen vrij hoog in de kosten oplopen.
In de praktijk wordt er vaak geadviseerd om L-lysine als voedingssupplement te geven bij herpes virus infecties. Over het algemeen wordt het inzetten van L-lysine bij herpes virussen vanuit de wetenschap als controversieel gezien en mogelijk schadelijk voor de gezondheid van de kat. In de literatuur zijn er tegenstrijdige resultaten over het effect van L-lysine te vinden. Bij sommige katten helpt het bij vermindering van de symptomen, bij andere katten doet het niks. Er zijn studies die ook aantonen er ondanks L-lysine nog steeds evenveel virusdeeltjes worden uitgescheiden en behandeling met L-lysine een herpes virus infectie niet kan voorkomen.
In de praktijk daarentegen zijn er veel katten met chronische niesziekte die veel baat kunnen hebben van een voedingssupplement met L-lysine. Of dit ook het geval is bij feline herpes dermatitis? Dat is onbekend.
Er zijn namelijk weinig tot geen wetenschappelijke studies die aantonen dat L-lysine veilig en effectief is bij katten met feline herpes dermatitis. Het is ook mogelijk dat de huid-variant moeilijker te behandelen is dan de respiratoire of oculaire variant.
Mijn advies is om voor het starten met L-lysine altijd met de dierenarts te overleggen en goed naar de voeding van de kat te kijken. Start niet zomaar met een supplement en geef dit zeker niet voor lange periodes achter elkaar (stop-week of pauzes worden geadviseerd). Hieronder lees je meer informatie over lysine en onderaan de pagina een overzicht met voedingssupplementen (incl. dosering en hoeveelheid).
Lysine
Herpes virussen hebben arginine, een essentieel aminozuur, nodig om te kunnen vermenigvuldigen. Zonder arginine kunnen ze dit niet en gaan de virussen dood. Lysine is ook een essentieel aminozuur. In de darmen concurreren ze met elkaar voor opname. Lysine en arginine maken gebruik van hezelfde transportmechanisme in de dunne darm. Een hoge concentratie van lysine kan de opname van arginine verlagen en vice versa.
Beide aminozuren zijn essentieel voor de kat. Dat betekent dat katten deze aminozuren via de voeding binnen moeten krijgen en niet zelf kunnen aanmaken. Katten zijn in het bijzonder gevoelig voor een arginine-tekort. Ze kunnen zelfs al klachten ontwikkelen als ze één maaltijd eten zonder arginine. Arginine is namelijk belangrijk voor de afbraak van eiwitten en is nodig voor het verwijderen van ammoniak in het lichaam. Teveel ammoniak in het bloed is giftig en kan ernstige ziekte veroorzaken met zelfs fatale gevolgen. Symptomen van een arginine-tekort zijn overmatig speekselen, braken, lusteloosheid en neurologische symptomen (van ataxie tot coma).
Hoewel meeste studies aantonen dat het gebruik van lysine voor behandeling van niesziekte bij katten veilig is, is er nog veel onbekend over lange termijn gebruik en veiligheid (bv het risico op arginine-tekort). Ik zou daarom altijd bij langdurige behandeling een pauze inlassen waarbij de kat een tijd (week-maand) geen L-lysine krijgt. Bijvoorbeeld elke 2 maanden 1 week stoppen.
Wat zegt de literatuur over de arginine-lysine relatie?
Uit onderzoek (in vitro) blijkt dat het beste resultaat van lysine tegen het herpes virus wordt gezien wanneer lysine in hoge concentraties aanwezig is en arginine in lage concentraties. Het is onbekend of dit ook het geval is bij levende katten (in vivo onderzoek). Uit sommige onderzoeken blijkt namelijk dat een dieet hoog in lysine geen effect heeft op de hoeveelheid arginine in het bloed. Dit zou betekenen dat het bijgeven van lysine in een voedingssupplement niet perse invloed heeft op de arginine hoeveelheden in het bloed en dus de gezondheid van de kat. Andersom zou het kunnen betekenen dat de effectiviteit van lysine beperkt kan zijn tegen herpes virussen omdat hoge hoeveelheden van lysine geen invloed hebben op de arginine concentraties. Helaas weten we niet of hoge hoeveelheden van lysine wél invloed hebben op de arginine concentratie in cellen. Herpes virussen leven namelijk ín cellen en niet in het bloed.
L-lysine supplementen
Er bestaan meerdere supplementen (poeder of pasta). De samenstelling van het product en geadviseerde dosering verschilt echter enorm. In de literatuur worden verschillende doseringen geadviseerd, variërend van 250 mg per dag tot 2x daags 500 mg.
PUUR L-lysine heeft de hoogste dosering L-lysine per dosis en geeft juiste adviezen m.b.t. de dagelijkse dosering.
- PUUR L-lysine (poeder)
935 mg L-lysine per dosis (1 gram)
+ magnesium en vitamine B6
→ €10,15 per 50 gram → genoeg voor 25-50 dagen behandeling (volwassen kat) - Vétoquinol Care Enisyl-F (pasta)
252,06 mg L-lysine per gram
→ €23,95 voor 100 ml → genoeg voor 25 dagen (volwassen kat) - Phytonics L-lysine comp (poeder)
177 mg L-lysine per dosis (1/4 maatschep = 0,2 gram)
+ vitamine C + vitamine B6 + magnesium
→ €20,95 per 100 gram → genoeg voor 500 dagen behandeling - Ecuphar F-lysine (poeder)
250 mg L-lysine per maatschepje (2,5 gram)
→ +/- €28,95 per 300 gram → genoeg voor 30 dagen (volwassen kat) - Groene Os L-lysine B6 -hond/kat (poeder)
125 mg L-lysine per dosis (1/4 maatschep = 0,25 gram)
+ vitamine B6
→ €22,95 per 100 gram → genoeg voor 400 dagen behandeling
Vragen, opmerkingen, hulp
Heb je na het lezen van deze blog of één van de andere artikelen vragen, opmerkingen of wil je graag hulp. Laat het me vooral weten via één van mijn social media kanalen (Facebook of Instagram), stuur een e-mail naar info@huidadviesvoordieren.nl of vul het contact formulier hieronder in.
