Allergieën bij hond en kat
Bij honden en katten komen verschillende allergieën voor. Een omgevingsallergie, vlooienallergie en voedselallergie zijn de meest voorkomend allergieën. Daarnaast kunnen honden en katten ook last hebben van contactallergie, medicijnovergevoeligheid en insectenbeetovergevoeligheid (bv. muggenbeetovergevoeligheid).
Een omgevingsallergie noemen we bij de hond ‘canine atopische dermatitis‘ (cAD) en bij de kat ‘feline atopic skin syndrome‘ (FASS). Het afweersysteem kan overmatig of afwijkend reageren op stofjes in de omgeving. Deze stofjes noemen we allergenen. Honden en katten kunnen reageren op pollen van bomen, grassen en kruiden, huisstofmijten en voorraadmijten, schimmels in de omgeving, Malassezia (gist) op de huid en huidschilfers van mens of andere dieren.
Er bestaan diverse soorten allergietesten waarbij een bloedtest en intradermale test (huidtest) het meest toegepast worden in de veterinaire allergologie. Daarnaast kennen we ook een ‘patch’-test en ‘prick’-test. Deze worden vaak alleen uitgevoerd voor wetenschappelijk onderzoek of door dierendermatologen. Allergietesten worden vooral gebruikt bij honden en katten met een omgevingsallergie. Echter niet als ‘diagnostische test’.
Omgevingsallergie: diagnose
De dermatologen van het Medisch Centrum voor dieren hebben een artikel op hun website geschreven over het stellen van de diagnose en allergietesten. Daarin schrijven zij o.a. “Allergietesten zijn dus niet bedoeld om de diagnose atopie te stellen of te bevestigen“.
De diagnose van een omgevingsallergie bij de hond en kat is een zgn. ‘klinische diagnose‘. Dat betekent dat we de diagnose stellen zónder laboratoriumtesten. Maar hoe doen we dat dan?
Een hond of kat met een allergie heeft vaak last van jeuk, huid- en oorproblemen. Afhankelijk van het type allergie kunnen er ook luchtwegklachten, oogproblemen, maag-darm klachten of serieuze systemische klachten gezien worden. De symptomen van jouw huisdier vormen een ziektebeeld. Bij de ene aandoening past het ene ziektebeeld beter dan bij een andere aandoening. Echter bij huidproblemen zien we veel overlap omdat de huid maar een beperkt aantal reactiepatronen heeft. We zien al snel roodheid, schilfers of korstjes en daar kunnen héél veel aandoeningen voor zorgen.
Stappenplan
Op basis van het signalement (ras, leeftijd, geslacht), anamnese en lichamelijke klachten kan de dierenarts een probleemlijst maken. Bij elk symptoom past een lijst met mogelijke oorzaken. Op basis van de probleemlijst en alle verzamelde informatie kan de dierenarts een kortere lijst met passende oorzaken voor de klachten van jouw huisdier maken. Dit noemen we een differentiaal diagnose lijst. Door middel van bepaalde onderzoeken kunnen mogelijke oorzaken uitgesloten worden. Bijvoorbeeld huidafkrabsels voor het uitsluiten van mijten als oorzaak. Op deze manier kan de dierenarts uiteindelijk een diagnose stellen.
De diagnose ‘atopische dermatitis’ of FASS blijft over als alle mogelijke oorzaken zijn uitgesloten én het ziektebeeld (symptomen) bij een omgevingsallergie passen. Wil je weten wat de meest passende klinische symptomen zijn? Doe dan de Atopie Quiz.
Door een stappenplan te volgen, kunnen we mogelijke aandoeningen uitsluiten en tot een diagnose komen. Het is wel belangrijk om te realiseren dat niet alle honden en katten zich aan het ’typische’ plaatje houden en dat de ervaring/kennis van de dierenarts ook een rol spelen in het herkennen van klachten en vormen van differentiaal diagnose lijst en uitvoeren/interpreteren van onderzoeken. De dierenarts kan dus altijd doorverwijzen naar een dermatoloog of zijn/haar hulp inschakelen.
Allergietesten en betrouwbaarheid
Bij een omgevingsallergie is er dus iets in de omgeving waar de hond of kat op reageert. Door middel van allergietesten kunnen we in kaart brengen welke allergenen een rol kunnen spelen. Maar waarom kunnen we deze testen niet gebruiken om de diagnose te stellen?
Dit heeft o.a. te maken met de kans op vals positieve en vals negatieve uitslagen. De meest betrouwbare test zal alleen positief zijn als het dier ziek is en alleen negatief zijn als het dier gezond is. Er zijn maar weinig testen die aan deze eisen voldoen maar de ene test is betrouwbaarder dan de andere. Dit heeft bijvoorbeeld te maken met het type test (methode, mechanisme) maar ook het dier dat getest wordt en de ziekte waarvoor getest wordt.
Er bestaan twee soorten allergietesten waar dierenartsen en dermatologen gebruik van maken. De meest gebruikte is de serumtest. Dat is een bloedonderzoek waarbij de aanwezigheid van antilichamen aangetoond wordt. Een positieve uitslag betekent dus niet perse dat het dier dan ook allergisch is voor dat stofje. Een positieve waarde geeft aan dat het dier in aanraking is gekomen met dat stofje en hier antilichamen tegen heeft gemaakt. Helaas is deze test dus niet geschikt om de diagnose mee te stellen. Er zijn namelijk veel gezonde honden met een positieve uitslag (meer dan de helft van de gezonde honden die getest wordt). En er zijn ook honden en katten met een omgevingsallergie waarbij de test negatief is! Dit laatste komt bij katten zeer regelmatig voor.
Een andere allergietest is de huidtest (intradermale test). Bij deze test worden de allergenen in de huid toegediend (per injectie) en wordt de reactie van de huid (of eigenlijk het afweersysteem) beoordeeld op zwelling en roodheid. Ook bij deze test kunnen er vals positieve en vals negatieve uitslagen gezien worden. Dit heeft o.a. te maken met de testvloeistof, uitvoering en bepaalde omstandigheden. Zo zien we dat de huidtest bij zo’n 10-30% van de honden vals negatief is (d.w.z. hond heeft wel een allergie maar de test is negatief). Over het algemeen wordt de huidtest bij de hond als zeer betrouwbare test gezien. Bij de kat kunnen we dat helaas niet zeggen (zie meer informatie over allergietesten bij kat onderaan de pagina).
Er zijn maar weinig dierenartsen die de huidtest uitvoeren. Het is een kostbare test en de uitvoering en beoordeling vergt kennis en ervaring. Er wordt daarom vaak naar een dermatoloog doorgestuurd om een huidtest te laten uitvoeren.
Diverse laboratoria
Er zijn diverse laboratoria die serumtesten aanbieden. De meeste dierenartsen gebruiken de allergie-bloedtesten van Nextmune, Idexx of Laboklin. Nextmune is ook de leverancier van de materialen voor de huidtest en vloeistof voor immuuntherapie.
Bij Idexx en Laboklin kunnen er verschillende ‘panels’ aangevraagd worden. Idexx laboratorium biedt 5 verschillende panels (excl. screening testen en voeding): 2 COMPACT testen en 3 TOTAAL testen. Hierin wordt een onderscheid gemaakt tussen de allergeen-groepen: grassen, kruiden, bomen, mijten en schimmels. Laboklin laboratorium biedt 4 verschillende panels (excl. screening testen en voeding): 2 panels o.b.v. seizoen en 2 panels o.b.v. regio. Nextmune laboratorium maakt gebruik van de PAX test. Dit is de meest complete test waarin vrijwel alle allergeen groepen worden gemeten.
De meest voorkomende allergenen vind je vaak terug in alle bloedtesten én huidtest. Maar soms moet je voor een specifieke test(methode) kiezen als je wilt weten of jouw hond of kat op een specifieke plant of allergeen reageert. Een reactie op koolzaad (gewas) of reukgras is bijvoorbeeld alleen mogelijk met de huidtest terwijl struisgras alleen in het Idexx Totaal grassen/kruiden panel gemeten wordt.
Helaas is het niet mogelijk om voor álle allergenen die gemeten worden in de allergietesten ook immuuntherapie te starten.
In onderstaande tabel kun je van de graspollen zien, welk allergeen in welke test gemeten kan worden. Het groene icoontje voor de naam betekent dat immuuntherapie voor dit allergeen mogelijk is.
Testmethoden
De verschillende laboratoria hebben niet dezelfde manier van testen. Het grootste verschil zit ‘m momenteel tussen ELISA testen (Idexx, Laboklin) en de moleculaire allergologie test van Nextmune. Dit maakt het vergelijken van de uitslagen van verschillende laboratoria lastig. Ook kan de betrouwbaarheid van de verschillende testen verschillen (kans op vals positieve of vals negatieve uitslagen).
ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay) meet allergen-specifieke IgE-antilichamen tegen allergeenextracten. Het is breed inzetbaar en kan verschillende allergenen tegelijk detecteren, maar heeft een beperkte precisie bij kruisreactiviteit.
Moleculaire allergologie meet specifieke allergeen componenten in plaats van complete extracten. Dit biedt hoge specificiteit en maakt een beter onderscheid tussen echte sensibilisatie en kruisreactiviteit. Een hoge specificiteit betekent een lage kans op vals-positieve uitslagen.
Allergietesten bij de kat
Net zoals bij honden worden allergietesten bij katten pas uitgevoerd nádat de diagnose FASS is gesteld en andere aandoeningen zijn uitgesloten. De allergietesten helpen bij het identificeren van mogelijke allergenen voor immuuntherapie.
Wel of geen allergietesten bij de kat? Lange tijd werd algemeen aangenomen dat allergietesten bij katten niet voldoende betrouwbaar waren. Katten werden daarom levenslang op medicatie gezet want geen allergietesten betekent geen immuuntherapie.
Hoewel er nog steeds weinig informatie over allergietesten bij katten is, is het wel de enige manier om mogelijke allergenen voor immuuntherapie te identificeren. Als immuuntherapie een goede optie voor de kat lijkt te zijn, dan is het zeker mogelijk om allergietesten bij de kat uit te voeren.
Het is wel belangrijk om te realiseren dat we over allergietesten bij katten veel minder weten in vergelijking met honden. Er wordt helaas te weinig onderzoek naar gedaan. In de praktijk zien we dat de huidtest bij katten moeilijker is af te lezen dan bij honden. De bloedtesten lijken ook vaker negatief te zijn dan bij honden. We weten daarnaast ook niet of kruisreacties tussen verwante allergenen bij katten voorkomen.
De allergietesten (huid- en bloedtest) zijn net zoals bij de hond níet gestandaardiseerd en kunnen zowel vals-positieve als vals-negatieve uitslagen gezien worden. Een negatieve uitslag sluit een allergie niet uit en een positieve uitslag betekent niet direct dat de kat ook allergisch is voor dat stofje. We moeten altijd de uitslag interpreteren samen met de anamnese en klachten van het dier. Dit is niet anders dan bij de hond.
Vanwege de complexiteit en weinig kennis over allergietesten is het aan te raden om een dermatoloog voor dieren te raadplegen.
Andere soort allergietesten
Naast het bloedonderzoek bij de dierenarts of de huidtest bij de dermatoloog, worden er ook andere testen aangeboden. Deze hebben doorgaans een ander prijskaartje, dat maakt deze testen erg aantrekkelijk voor veel mensen. Echter zijn deze testen alles behalve betrouwbaar !
Het is ontzettend aanlokkelijk om een haarplukje of speekselmonster op te sturen. Voor een relatief klein bedrag heb je dan een uitslag of diagnose. Wereldwijd worden er jammer genoeg veel van dergelijke testen aangeboden. Zelfs bol.com en Groupon bieden allergietesten aan. Dermatologen en onderzoekers hebben in meerdere wetenschappelijke onderzoeken aangetoond dat deze testen NIET betrouwbaar zijn! Positieve waarden hoeven niet te betekenen dat de hond allergisch, net zo min als een negatieve uitslag betekent dat dat stofje niet voor klachten zorgt.
