Oorontsteking: topje van de ijsberg
Een oorontsteking is een pijnlijke en vervelende aandoening die we regelmatig bij honden zien. Bij katten zien we minder vaak oorproblemen. Dieren met een oorontsteking hebben vaak pijn en schudden met de kop of klapperen met de oren. De oorschelp en gehoorgang kan rood of ontstoken zijn en de oren zijn vaak vies (oorsmeer of pus). Als er een bijkomende infectie met gisten of bacteriën aanwezig is, dan stinkt het oor(smeer) meestal.
Voor veel mensen lijkt een oorontsteking een simpel probleem: ontsteking of infectie → zalfje → probleem opgelost. Echter is niets minder waar, het is het topje van de ijsberg. Bij terugkerende of chronische oorontstekingen is er áltijd een onderliggend probleem. In het artikel Oorontsteking bij de hond kun je meer lezen over symptomen, oorzaken, bijkomende infecties en plan van aanpak bij chronische oorproblemen.
Om het probleem goed in kaart te brengen, wordt er al jaren geadviseerd om via het PPSP systeem te werken. Ook zijn er een aantal stappen die doorlopen moeten worden:
Stap 1: Anamnese + Signalement
Stap 2: Lichamelijk onderzoek
Stap 3: Cytologisch onderzoek
Stap 4: Behandeling van de ontsteking en eventuele infectie
Stap 5: Onderliggende oorzaak onderzoeken
Het PPSP systeem is niet bij alle dierenartsen bekend maar staat wel in de KNMvD Richtlijn Otitis Externa bij hond en kat beschreven. Ook op nascholingen wordt er steeds meer aandacht aan dit systeem besteedt.
Belangrijke factoren
Om een hond met terugkerende of chronische oorproblemen goed te kunnen behandelen is het noodzakelijk om het probleem zorgvuldig en systematisch in kaart te brengen. Dit doen we door middel van het PPSP systeem. Bij elke hond beoordelen we welke factoren aanwezig zijn. Bij de behandeling zullen we dan al deze factoren moeten behandelen. Een simpele behandeling met oorzalf is meestal niet afdoende.
Lees hieronder meer over de afzonderlijke factoren.
Predisponerende factoren zijn factoren die het oor gevoeliger maken voor ontsteking (dankzij primaire factoren). Op zichzelf veroorzaken zij géén ontsteking.
– Anatomie
- Haren in de gehoorgang
- Vernauwde gehoorgang (Shar-pei, Chow Chow, brachycephale rassen zoals Engelse bulldog)
- Hangende oren
- Harige binnenzijde oorschelp (Cocker Spaniël)
– Temperatuur en luchtvochtigheid
- Omgeving (warmte en hoge luchtvochtigheid)
- Regen of zwemmen
Primaire oorzaken zijn factoren die direct een oorontsteking veroorzaken (in gezonde oren).
- Parasieten (mijten)
- Allergieën (voedsel, omgeving)
- Vreemd voorwerp (grasaar)
- Hormonale problemen (te trage schildklier, Cushing, verstoring van geslachtshormonen)
- Auto-immuun ziektes (pemphigus foliaceus, lupus erythematosus)
- Keratinisatie- of talgklierstoornissen (primaire seborroe, sebaceous adenitis)
- Obstructieve problemen (poliep of tumor)
Secundaire factoren zijn factoren die in een niet-gezonde gehoorgang de klachten (ontsteking) kunnen verergeren. In de praktijk ligt de focus meestal op het wegnemen van secundaire factoren. Ook deze factoren veroorzaken in de regel géén klachten bij gezonde dieren.
- Infecties
Bacteriën of gisten. - Reactie op ‘medicatie’
Irriteren de ontstoken huid; bv. alcohol, zure middelen (lage pH), propyleenglycol - ‘Overcleaning’
De huid blijft te vochtig en verweekt. De gehoorgang kan beschadigd raken door wattenstaafjes of onkundig handelen (trauma).
Perpetuating ofwel bestendigende factoren zijn factoren die de ontsteking in stand houden en/of verergeren en genezing voorkomen. We zien deze factoren bij chronische oorontstekingen. Zonder onderliggende oorzaak zijn deze factoren ook niet aanwezig.
Door de chronische ontsteking veranderen de volgende aspecten:
- Bovenste laag van de huid (epitheel)
- Gehoorgang
- Trommelvlies
- Klieren
Wat zien we in de praktijk?
Als gevolg van de ontsteking zullen de opperhuid en lederhuid dikker worden en het zelfreinigende mechanisme verstoord raken. Hierdoor wordt er meer oorsmeer geproduceerd en ontstaat er een ophoping van vuil en oorsmeer in de horizontale en verticale gehoorgang. Als gevolg van blijvende of herhaalde toediening van medicatie kan er een contactallergie of -dermatitis ontstaan (zie ook secundaire factoren).
Niet alleen is de huid ontstoken maar ook de cerumen- en talgklieren en haarzakjes gaan mee doen. Hierdoor verergeren de klachten en wordt genezing bemoeilijkt. Door de chronische ontsteking wordt de diameter van de gehoorgang steeds smaller waardoor de situatie alleen maar erger wordt. Bij veel honden met een chronische oorontsteking raakt het trommelvlies beschadigd of geperforeerd. Een middenoorontsteking zien we dan ook bij een relatief groot percentage van de honden met een chronische oorontsteking.
Door de verkalking en verbening van het kraakbeen en gehoorgang an sich heeft het dier continu pijn. Dit is het eindstadium van een chronische oorontsteking. Vaak zit er in dat stadium niets meer op dan de gehele gehoorgang operatief te verwijderen.
Wat te doen bij een chronische oorontsteking?
Bij terugkerende oorproblemen of niet-genezende oorontsteking is het verstandig om het probleem goed aan te pakken. Ik zie regelmatig dat er geen écht plan is en dat de focus op het behandelen van de infectie (secundaire factor) ligt terwijl het probleem dus veel complexer is.
Vraag de dierenarts om advies zodat het onderliggende probleem (primaire factor of oorzaak) achterhaald kan worden. Kom je er bij de dierenarts niet uit? Vraag dan verwijzing naar een dermatoloog.
