Wat te doen bij een kat met jeuk?
Jeuk bij katten is niet alleen vervelend, het is een signaal van een onderliggend gezondheidsprobleem. Maar wat zijn uitingen van jeuk en waar begin je als je kat jeuk heeft?
In deze blog lees je kort wat over jeukuitingen, huidklachten passende bij jeuk en oorzaken van jeuk. Tot slot leg ik stap voor stap uit hoe je de oorzaak kunt achterhalen en wat je kunt doen om je kat te helpen. Heb je vragen, vul het contactformulier onderaan de pagina in.
Jeuk bij de kat
De definitie van jeuk is het onaangename of hinderlijke gevoel in de huid dat de behoefte opwekt om te gaan krabben. Bij katten zien we naast krabben meer gedragingen die we interpreteren als een uiting van jeuk:
- Overmatig likken of poetsen
- Knabbelen en bijten
- Schudden met kop of flapperen met de oren
- Sleetje rijden
Door overmatig poetsen (likken) en krabben kunnen er huidafwijkingen ontstaan zoals kaalheid (alopecia), korstjes, schaafwondjes (erosies) of zelfs bloedende wonden.
Lees meer over jeuk in het artikel ‘Jeuk bij honden en katten‘.
Huidreactiepatronen
Bij katten met huidproblemen en jeuk zien we vaak dezelfde soort huidafwijkingen. Dit noemen we ‘huidreactiepatronen‘. Het zijn specifieke manieren waarop de huid reageert op onderliggende problemen. Deze patronen zijn dus geen ziekten op zich, maar wijzen op een oorzaak of aandoening.
Bij katten met jeuk en huidproblemen bestaan er vier reactiepatronen:
- Miliaire dermatitis
- Kop en nek ontvelling (klik hier)
- Zelf-veroorzaakte kaalheid (klik hier)
- Eosinofiel granuloom complex (EGC)
Hieronder staan een aantal foto’s van de verschillende huidreactiepatronen. Klik of tik op de foto om in te zoomen.
In het artikel ‘Huidreactiepatronen bij de kat‘ vind je meer informatie en foto’s. Bij meeste katten wijst de aanwezigheid van één of meerdere van de huidreactiepatronen op een onderliggende allergie. Maar ook andere oorzaken van jeuk kunnen dit soort klachten veroorzaken.
Oorzaken van jeuk bij de kat
- Vlooien
- Mijten (schurftmijt, herfstmijt, oormijt, vachtmijt, demodex)
- Feline herpes dermatitis (klik hier)
- Schimmelinfectie (klik hier)
- Malassezia overgroei (gisten)
- Vlooienallergie
- Voedselovergevoeligheid (klik hier)
- Feline Atopic Skin Syndrome (omgevingsallergie)
- Muggenbeetovergevoeligheid
- Medicijnovergevoeligheid / 'adverse drug reaction'
- Hyperthyreoïdie
- Pemphigus foliaceus (klik hier)
- Cutane mastocytose / 'urticaria pigmentosa'
- Idiopathische faciale dermatitis bij Perzische en Himalaya katten
- Idiopathische ulceratieve dermatitis
- & nog een aantal zeldzame andere aandoeningen
Zoals je kunt lezen is de lijst met oorzaken voor jeuk bij de kat lang. De meest voorkomende oorzaken van jeuk zijn ectoparasieten en huidallergieën.
Vanwege de vele mogelijke oorzaken is het belangrijk om secuur te werk te gaan. Dit vergt goede begeleiding en kennis en ervaring van de dierenarts maar ook tijd en geduld. Houd er bijvoorbeeld rekening mee dat het vinden van de oorzaak minimaal 2-3 maanden kan duren. Als er stap voor stap gewerkt wordt, kan het tot wel 6-12 maanden duren voordat de diagnose is gesteld en de klachten onder controle zijn.
Om onnodige onderzoeken of een langdurig traject te voorkomen, kan de dierenarts je doorverwijzen naar een dierenarts-specialist, zoals een dermatoloog voor dieren. Het traject duurt dan vaak minder lang omdat er vaak meerdere stappen tegelijkertijd worden genomen dankzij de ervaring en kennis van de dermatoloog.
Stappenplan
Een goede aanpak begint met een doordacht plan en stapsgewijs proces.
Door zorgvuldig elke stap van het stappenplan te doorlopen, verklein je de kans dat je belangrijke signalen mist. Het zorgt voor een gestructureerd manier om tot de juiste diagnose te komen, in plaats van lukraak verschillende oorzaken of behandelingen te proberen. Zeker bij jeukklachten bij katten — waar de oorzaak niet altijd direct zichtbaar is — is deze nauwkeurige werkwijze cruciaal.
In onderstaande illustratie staan de belangrijkste stappen.
Vóór de start
Let op: Dit stappenplan richt zich op het opsporen van de meest voorkomende oorzaken van jeuk bij katten, zoals vlooien, mijten, huidinfecties en allergieën (vlooien-, voedsel- en omgevingsallergie). Voor de diagnose van combinatie-allergieën of gelijktijdige aandoeningen is begeleiding door een ervaren dierenarts of veterinaire dermatoloog essentieel.
Minder gangbare oorzaken – zoals auto-immuunziekten of zeldzame aandoeningen – vallen buiten de scope van dit stappenplan. Bij twijfel of aanhoudende klachten is aanvullend specialistisch onderzoek altijd aan te raden. Aanwijzingen voor deze aandoeningen worden doorgaans gevonden in het signalement, de anamnese, de ziektegeschiedenis en het lichamelijk onderzoek. Voor juiste interpretatie is het belangrijk dat een dierenarts beschikt over voldoende kennis en ervaring op het gebied van dermatologische aandoeningen.
Vóór de start van het stappenplan is het altijd mijn advies om een consult in te plannen bij een dierenarts of dierendermatoloog. Bij dit consult wordt er informatie verzameld zodat de dierenarts een lijst met mogelijke oorzaken kan opstellen. De aandoeningen op deze lijst bepalen welke onderzoeken er vervolgens uitgevoerd moeten worden om tot een diagnose te komen.
Tijdens het eerste consult worden er vaak een aantal diagnostische testen uitgevoerd zoals vlooienkam en microscopisch onderzoek (huidafkrabsels, cytologisch onderzoek). Vervolgens kan er met het stappenplan gestart worden.
Rol van huidinfecties
Huidinfecties door schimmels en virussen komen niet zo vaak voor dus worden niet altijd meteen onderzocht met wat duurdere testen (schimmelkweek, weefselonderzoek met IHC, PCR test) tenzij de kat hier van verdacht is.
Bij meeste katten zal het gaan om huidinfecties met bacteriën en gisten. Zij kunnen voor (extra) jeuk zorgen en genezing van huidplekjes en wonden voorkomen. Dit is vooral het geval bij katten met kop en nek ontvelling.
De dierenarts kan zo’n huidinfectie vaststellen via cytologisch onderzoek. De dierenarts neemt dan een oppervlakkig huidmonster met een plakband of objectglaasje. Deze wordt met een speciale kleuring onder de microscoop nagekeken. Het onderzoek doet geen pijn, is niet invasief en kan bij de wakkere kat uitgevoerd worden. Vaak heeft de dierenarts binnen 5-10 minuten de uitslag en kan er direct gestart worden met een behandeling indien nodig. Soms wordt het onderzoek na het consult uitgevoerd en krijg je de uitslag naderhand, afhankelijk van de werkwijze of ervaring van de dierenarts.
Let op: Infecties met bacteriën, gisten en schimmels zijn over het algemeen het gevolg van een onderliggende aandoening. Het stappenplan stopt dan ook niet bij behandeling van een bacteriële huidinfecties of gistenovergroei.
In de regel is 2 a 3 weken behandeling voldoende om de huidinfectie onder controle te krijgen. Bij de controle kan de dierenarts beoordelen of de huidinfectie weg is. Er wordt ook beslist welke vervolgstap genomen zal worden. Bij meeste katten wordt het stappenplan vervolgd bij een verdenking op een allergie.
Stappenplan jeuk voor katten
Stap 1: rol van vlooien en mijten
Ook als er bij het consult geen vlooien, vlooienpoepjes of mijten gevonden worden, kunnen deze parasieten toch jeuk veroorzaken. Ze zijn namelijk niet altijd makkelijk te vinden.
Daarom is het bij elke kat met jeuk en één van de huidreactiepatronen het advies om altijd een goede vlooien- en/of mijtenbestrijding toe te passen. Ook bij binnenkatten! Dit noemen we een ‘diagnostische behandeling‘.
Het advies is om de behandeling tegen vlooien gedurende 3-4 maanden te continueren. Voor mijten is vaak een korter termijn voldoende. Voor diagnose van een vlooienallergie zijn de volledige 3-4 maanden nodig!
Goede spot-on (pipet) opties:
- Dinotefuran / Pyriproxyfen (Vectra Felis®); tegen vlooien
- Imidacloprid (Advantage®); tegen vlooien
- Imidacloprid / Moxidectine (Advocate®); tegen vlooien, oormijten en schurfmijt (notoedres cati)
- Isoxazolinen zoals fluralaner (Bravecto®); tegen vlooien en oormijten
- Selamectine (Stronghold®); tegen vlooien en oormijten
Voor katten met wonden in de nek, gevoeligheid voor pipetten of schuchtere katten bestaan er ook tabletten zoals AdTab kauwtabletten of Credelio® tabletten (Lotilaner). Deze moeten 1 x per maand toegediend worden, bv elke 1e van de maand.
Let op: er zijn geen producten geregistreerd voor behandeling van vachtmijten en demodex mijten bij de kat.
Advies bij verdenking vlooien, mijten en vlooienallergie vind je hieronder:
Voor diagnostiek van vlooienallergie is er na 3 of 4 maanden evaluatie en/of controle bij dierenarts. Ditzelfde geldt bij verslechtering in de eerste 1-3 maanden.
CAVE: Bij chronische jeuk en katten met vlooienallergie is vaak tijdelijke behandeling van de jeuk noodzakelijk. Bijkomende huidinfecties en wonden zullen natuurlijk ook behandeld moeten worden. Met alleen anti-vlo of -mijt behandeling gaan de klachten niet altijd weg. De dierenarts kan dit het beste inschatten bij het eerste consult vóór start stappenplan.
Stap 2: rol van voeding
Na het uitsluiten of behandelen van ectoparasieten en huidinfecties wordt er vervolgens gekeken naar de voeding.
Gedurende minimaal 8 weken wordt een eliminatiedieet gegeven. Als de klachten tijdens het eliminatiedieet met >50% verminderen of helemaal verdwijnen, wordt er aansluitend een provocatie met het oude dieet uitgevoerd. Hiermee wordt de diagnose voedselovergevoeligheid bevestigd.
Bij deze stap is het advies om minimaal 2 momenten van evaluatie en controle in te plannen, bijvoorbeeld op 4 en 8 weken na start dieet. Bij goed effect en start provocatie volgen één of meerdere contact- of controle momenten.
Bij meeste katten met jeuk is alleen verandering van de voeding niet voldoende maar zal ook de allergische reactie en jeuk behandeld moeten worden. Dit doen we meestal met corticosteroïden omdat er weinig andere snelwerkende anti-jeuk medicijnen voor de kat zijn.
In tegenstelling tot wat vaak gezegd wordt, ben ik van mening dat een eliminatiedieet ook bij buitenkatten zin heeft. Zeker als de kat een combinatie-allergie heeft, kan de aanpassing van het dieet zorgen dat de kat onder de jeuk- en allergiedrempel komt!
Heeft het dieet geen effect op de jeuk en huidklachten? Dan kan er een tweede eliminatiedieet geadviseerd worden of het stappenplan wordt vervolgd.
Stap 3: rol van omgeving
Als de strikte vlooienbestrijding en een eliminatiedieet géén effect hebben op de klachten en jeuk, dan is er een grote kans dat de oorzaak in de omgeving ligt.
Bij katten met een omgevingsallergie (Feline Atopic Skin Syndrome; FASS) ontstaat er een allergische reactie op pollen, huis(stof)mijten, huidschilfers of omgeving schimmels. Soms is er sprake van een Malassezia (gist) overgevoeligheid.
Vaak wordt gedacht dat de diagnose omgevingsallergie met behulp van allergietesten wordt gesteld. Dat is helaas NIET zo. Na het uitsluiten van alle mogelijke oorzaken voor de klachten, wordt de diagnose omgevingsallergie gesteld.
Het kan ook zijn dat na het uitvoeren van stap 2 het niet helemaal duidelijk is of er wel sprake is van een omgevingsallergie of toch iets anders aan de hand is. Voor verdere behandeling van de omgevingsallergie is het dan noodzakelijk om andere oorzaken uit te sluiten. Er volgt dan een stap 4 (zie onderaan pagina).
Hoe verder bij de diagnose omgevingsallergie?
Bij stap 3 van het stappenplan kan de rol van de omgeving onderzocht worden en wordt er gestart met een behandeling. Dit omvat:
- Gedetailleerde analyse van de klachten, het verloop en de omgeving van de kat
- Allergietesten zoals bloed- of huidtest om eventuele allergenen in kaart te brengen*
- Behandeling omgevingsallergie
- Vermijden van allergenen (indien bekend)
- Immuuntherapie
- Symptomatische behandeling
*Deze testen worden eigenlijk alleen uitgevoerd als we de kat met immuuntherapie willen behandelen. Is de kat niet te prikken of zie je het niet zitten om levenslang injecties toe te dienen (1-2 x per maand)? Dan heeft een allergietest in de praktijk vaak niet heel veel toegevoegde waarde.
Voorbeeld traject
Hieronder vind je een overzicht van een mogelijk traject voor de kat met jeuk.
Eerste consult
Signalement, uitgebreide anamnese en lichamelijk onderzoek.
De leeftijd, het ras en de klachten van de kat kan de dierenarts in een bepaalde richting wijzen.
Probleemlijst en Ddx
Op basis van de verzamelde informatie en bevindingen tijdens het eerste consult maakt de dierenarts een probleemlijst met bijbehorende mogelijke oorzaken. Dit noemen we ook wel een differentiaal diagnose (Ddx). Deze wordt gerangschikt van meest waarschijnlijke naar minst waarschijnlijke oorzaak en bepaald welke onderzoeken er uitgevoerd dienen te worden.
Eerste diagnostische testen
Tijdens het eerste consult worden er vaak enkele eerste diagnostische testen uitgevoerd zoals:
- Vlooienkam
- Huidafkrabsels
- Cytologisch onderzoek
- (Trichogram)
- (Schimmelkweek)
Afhankelijk van de klachten en probleemlijst zal de dierenarts een of meerdere van deze onderzoeken uitvoeren.
Hoe verder?
Mocht er uit de eerste diagnostische testen niks komen, dan is het belangrijk om onderstaande stappen te doorlopen. Vaak wordt dit stap voor stap gedaan. Dierendermatologen of ervaren dierenartsen in de dermatologie nemen soms meerdere stappen tegelijkertijd. Dit scheelt weer tijd.
Stap 1
Rol van ectoparasieten onderzoeken: vlooien en mijten
Behandeling tegen vlooien of mijten
Controle
Bij verdenking op vlooien en mijten is het advies om na 4-8 weken een live of telefonische controle in te plannen. Bij een aanwezige huidinfectie zal de controle na 2-3 weken plaatsvinden.
Bij verdenking op een vlooienallergie is het advies om na 12 weken een live controle in te plannen.
Tijdens de controle zal het effect van de behandeling geëvalueerd worden. Bij voldoende effect zal de dierenarts behandeladvies voor de lange termijn geven.
Bij onvoldoende effect worden vervolgstappen besproken en gaan we door naar stap 2.
Stap 2
Rol van de voeding onderzoeken: het eliminatiedieet
Na het uitsluiten of behandelen van ectoparasieten en huidinfecties wordt er vervolgens gekeken naar de voeding.
Gedurende minimaal 8 weken wordt een speciaal eliminatiedieet gegeven.
Controle
Afhankelijk van de klachten en eventuele aanwezige huidinfectie is het advies om na 3-4 weken een tussentijdse live of telefonische controle in te plannen.
Tijdens de controle zal het effect van de behandeling geëvalueerd worden.
Er wordt een eindcontrole ingepland: 8 weken na start dieet (stap 2). Ook tijdens deze controle wordt het effect van het dieet beoordeeld.
Bij voldoende effect zal de dierenarts volgt de provocatie ter bevestiging van de diagnose voedselovergevoeligheid. Vervolgens kan door middel van een traject achterhaald worden op welke voedingsstoffen de kat reageert. Of er wordt voedingsadvies gegeven voor lange termijn behandeling.
Heeft het dieet geen effect op de jeuk en huidklachten? Dan kan er soms een tweede eliminatiedieet geadviseerd worden of wordt het stappenplan vervolgd. In meeste gevallen wordt er direct bij de eindcontrole van stap 2 gestart met stap 3.
Stap 3
Rol van de omgeving onderzoeken
Op dit moment zijn vlooien, mijten, huidinfecties en voeding uitgesloten als oorzaak voor de klachten.
Na het uitsluiten van andere mogelijke oorzaken en passende klachten, is de diagnose omgevingsallergie (Feline Atopic Skin Syndrome; FASS) gesteld. Er kan dan gestart worden met levenslange behandeling.
Bij deze stap worden allergietesten en behandelingsopties besproken.
Controle
Na het afronden van het eliminatiedieet wordt meestal de diagnose omgevingsallergie gesteld.
Tijdens dit consult krijg je informatie over de allergie met de focus op behandelingsmogelijkheden.
In veel gevallen krijg je informatie mee naar huis en wordt er een symptomatische behandeling gestart voor de lange termijn.
Omdat elke kat anders is, zullen er hierna één of meerdere controle of evaluatie momenten volgen voordat de klachten geheel onder controle zijn. Dit is ook afhankelijk van de gekozen behandeling en type klachten.
Als je kiest voor immuuntherapie dan kan er bloedonderzoek gedaan worden of je kunt doorverwezen worden naar een dierendermatoloog voor verdere diagnostiek (huidtest) en behandeling.
Stap 4
Bij een klein deel van de katten is er een andere (meer zeldzame) oorzaak voor de jeuk en huidklachten. Bovenstaande onderzoeken, testen en behandelingen leveren dan niks op. Of er is sprake van een gecompliceerde combinatie-allergie waardoor er net een andere benadering noodzakelijk is om de diagnose te kunnen stellen en de klachten onder controle te krijgen.
Doorverwijzing naar een dierendermatoloog is dan de beste optie.
Het herkennen en aanpakken van jeukklachten bij katten kan overweldigend, frustrerend of een langdurig traject zijn. Daarom heb ik deze blog geprobeerd een duidelijk, stapsgewijs plan te delen met tips en informatie.
Helaas is een stappenplan zonder begeleiding of controles niet realistisch. Dit leidt in veel gevallen niet tot een (juiste) diagnose. Elke stap, behandeling of verandering zal uiteindelijk geëvalueerd moeten worden. Bijsturing is vaak noodzakelijk en de uitkomst is niet altijd zwart-wit.
Bovendien hebben meeste katten met jeuk en huidklachten chronische klachten waardoor alleen verandering van het dieet of start van vlooienbestrijding niet tot het verdwijnen van de klachten zal leiden.
Vragen, opmerkingen, hulp
Heb je na het lezen van deze blog of één van de andere artikelen vragen, opmerkingen of wil je graag hulp. Laat het me vooral weten via één van mijn social media kanalen (Facebook of Instagram), stuur een e-mail naar info@huidadviesvoordieren.nl of vul het contact formulier hieronder in.
