Allergieën en allergische reactie
Vlooienallergie, voedselallergie en omgevingsallergie komen regelmatig voor. Daarnaast kennen we ook drie andere soorten overgevoeligheidsreactie: medicijnovergevoeligheid, muggenbeet-/insectenbeetovergevoeligheid en contactallergie.
Maar bij de hond kennen we ook acute allergische reacties waarbij we drie uitingsvormen zien: angio-oedeem, urticaria en zgn. anafylactische shock. In dit artikel lees je hier meer over.
Allergische reacties worden regelmatig gezien maar minder vaak dan bijvoorbeeld vlooien-, voedsel- en omgevingsallergieën.
Oorzaken en triggers
In veel gevallen lijkt de oorzaak in eerste instantie onbekend. Bij allergische reacties is het echter belangrijk dat de dierenarts een goede anamnese afneemt. Het is hierbij belangrijk dat de uren vóór het ontstaan de klachten geanalyseerd worden. Wat heeft de hond gegeten, waar zijn jullie met de hond geweest, waar is hij/zij mee in aanraking gekomen etc.
Prikkels en triggers bij allergische reacties kunnen immunologisch of niet-immunologisch zijn. Bij de eerste is het afweersysteem betrokken en bij de tweede niet.
Immunologische prikkels worden vaak aangestuurd door de aanmaak van antilichamen (IgE) door het afweersysteem. Overmatige productie van antilichamen kan worden veroorzaakt door allergenen, bacteriën, parasieten of auto-antilichamen (gericht op een onderdeel van het lichaam zelf).
Niet-immunologische prikkels kunnen urticaria veroorzaken en zijn hitte, druk, kou en trillingen.
Bij mensen zijn de meest voorkomende triggers voor een anafylactische shock of urticaria voedsel, stekende of bijtende insecten, medicijnen, latex en inspanning. Cofactoren en risicofactoren zijn leeftijd, hoeveelheid van allergenen, stress, type allergenen (bv. pinda’s), atopie (astma, hooikoorts) en medicatie (ACE-remmers, beta-blokkers).
Mogelijke triggers bij honden zijn:
- Insectenbeten
- Vaccinaties
- Narcosemiddelen
- Iets in de voeding
- Planten
- Medicijnen
- Contrastmiddelen
- Bloedtransfusie
Anekdotisch worden zeldzame oorzaken genoemd zoals hitte, inspanning, zonlicht, loopsheid bij teefjes en parasieten van de ingewanden.
Er is erg weinig bekend over cofactoren of risicofactoren voor het ontstaan van anafylactische shock of netelroos bij de hond. In de praktijk zien we wel vaker allergische reacties bij honden met bestaande allergieën voor voeding, vlo, huisstofmijten of pollen. Bij deze honden kunnen bekende allergenen plots voor een allergische reactie zorgen dat zich uit in urticaria, angio-oedeem of in zeldzame gevallen een anafylactische shock.
Diagnose
Over het algemeen is de diagnose snel en zonder aanvullend onderzoek gesteld. In veel gevallen zijn de symptomen in combinatie met de ziektegeschiedenis en anamnese passende bij een allergische reactie (op onbekende prikkel). Er zijn meerdere aandoeningen die kunnen lijken op netelroos of angio-oedeem. Bij twijfel kan de dierenarts dan aanvullende onderzoeken uitvoeren (bloedonderzoek, huidbiopten, etc.).
Bij honden met bestaande allergieën én herhaalde allergische reacties (urticaria, angio-oedeem) kan het zinvol zijn om doorverwijzing naar een dierendermatoloog te vragen. Met behulp van allergietesten of een tweede eliminatiedieet met provocatie kunnen mogelijke verantwoordelijke allergenen in kaart gebracht worden. Bij omgevingsallergieën kan dan eventueel immuuntherapie opgestart worden.
Hieronder lees je meer over de afzonderlijke allergische reacties.
Gezwollen kop (angio-oedeem)
Angio-oedeem is het beste te beschrijven als een plotselinge gelijkmatige zwelling van de kop, waarbij met name oogleden en lippen extreem dik worden. De aangedane huid is vaak ook rood en warm. De zwelling kan ook in de keel of neus voorkomen en voor ademhalingsproblemen zorgen.
Oedeem is een overmatige ophoping van vocht op plekken waar het eigenlijk niet aanwezig hoort te zijn.
Enkele voorbeelden van huidaandoeningen die op angio-oedeem kunnen lijken: juveniele en infectieuze cellulitis, probleem van de lymfevaten en huidtumoren (mast cel tumoren, lymfoom).
Angio-oedeem wordt met name gezien na een insectenbeet en bij jonge dieren (<12 weken) als reactie op één van de eerste vaccinaties.
De behandeling bestaat meestal uit het toedienen van medicatie waarna de klachten snel wegtrekken. Bij milde gevallen kan de dierenarts antihistaminica per injectie toedienen. Bij meer hevige gevallen zijn corticosteroïden nodig. Indien er ademhalingsproblemen aanwezig zijn, kan de hond tijdelijk opgenomen worden voor zuurstoftherapie.
Netelroos (urticaria)
In de volksmond staan urticaria beter bekend als galbulten, netelroos of kwaddels. Het zijn zwellingen in de huid die meestal géén jeuk veroorzaken. In sommige gevallen kan er milde tot matige jeuk gezien worden. Meestal is de huid lokaal rood verkleurd (scherp omschreven rode zwelling).
De zwellingen in de huid zijn vaak moeilijk te voelen en lijken op het oog bultjes van wisselende grootte. Vanaf een afstand lijkt het alsof de haren rechtop staan (zie foto hieronder).
Er zijn een aantal huidaandoeningen die kunnen lijken op netelroos: ontsteking van de haarzakjes (folliculitis) door bacteriën, schimmels of demodex mijten, ontsteking van bloedvaten in de huid (vasculitis) en andere immuun gemedieerde huidaandoeningen.
Bij de meeste honden veroorzaakt urticaria weinig ongemak en verdwijnen de zwellingen doorgaans vanzelf binnen enkele uren tot 24-48 uur. Daarom is een behandeling vaak niet nodig. Bij een massale allergische reactie met urticaria over een groot deel van het lichaam, zien we echter wel dat door de massa-histamine release honden last kunnen krijgen van braken en misselijkheid.
De behandeling bestaat meestal uit het toedienen van medicatie waarna de klachten snel wegtrekken. Bij milde gevallen kan de dierenarts antihistaminica per injectie toedienen. Bij meer hevige gevallen zijn corticosteroïden nodig. Bij maag-darm klachten kan er aanvullend ondersteunende medicatie voorgeschreven worden (iets tegen braken/misselijkheid, aantal dagen antihistaminica mee naar huis).
Anafylactische shock
Urticaria en angio-oedeem zijn relatief onschuldig in vergelijking met een anafylactische shock.
Anafylactische shock bij honden is een ernstige, levensbedreigende allergische reactie die optreedt wanneer het immuunsysteem extreem reageert op een allergeen. Dit leidt tot massale histamineafgifte, waardoor bloedvaten verwijden, de bloeddruk daalt en ademhalingsproblemen kunnen ontstaan.
Mogelijke oorzaken:
- Insectenbeten: bijen, wespen, mieren, stekende vliegen
- Medicijnen: vaccinaties, antibiotica, antiparasitica, ontstekingsremmers (NSAIDs)
⚠️ Een anafylactische shock kan binnen enkele minuten tot uren optreden! ⚠️
Symptomen:
- Snelle, zwakke hartslag
- Moeite met ademhalen: hijgen, benauwdheid
- Lage bloeddruk
- Braken
- Diarree
- Koude lichaamsuiteinden
- Bleke slijmvliezen (tandvlees, wang)
- Collaps (instorten)
- Coma
Een anafylactische shock kan na een vaccinatie of insectenbeet binnen enkele minuten (tot enkele uurtjes) ontstaan. De honden storten vaak acuut in elkaar (collaps), hebben bleke slijmvliezen en raken vrij snel in shock (coma, koude lichaamsuiteinden, zwakke pols). Een anafylactische shock is een levensbedreigende reactie en kan leiden tot sterfte van de hond als er niet tijdig ingegrepen wordt!
Bij honden is het shockorgaan de lever. Afwijkingen aan de lever leiden bij zo’n heftige allergische reactie tot braken en diarree (in meer dan 90% van de gevallen).
Gelukkig is deze ernstige levensbedreigende reactie vrij zeldzaam. Het lijkt wel vaker voor te komen bij honden met bekende allergieën of een gevoelig afweersysteem.
In de 7 jaar dat ik als dierenarts in de eerstelijnspraktijk heb gewerkt, kan ik de honden met een anafylactische shock gelukkig op één hand tellen. Ik heb het bijvoorbeeld nooit na een vaccinatie gezien. Ook tijdens mijn spoeddiensten tijdens mijn specialisten-opleiding (residency) heb ik het gelukkig niet gezien.
Resultaten onderzoek
Titel van het onderzoek: “Triggers, risk factors and clinico-pathological features of urticaria in dogs – a prospective observational study of 24 cases”, in 2017 gepubliceerd in het journal Veterinary Dermatology.
In deze studie zijn gegevens van 20.000 honden onderzocht. Van deze 20.000 honden zijn er 24 honden met urticaria gediagnosticeerd. Per jaar nemen deze honden 0,12% van de populatie voor hun rekening (12 patiënten op 10.000). De gemiddelde leeftijd was 4 jaar en er waren meer teefjes dan reutjes in dit onderzoek. De meest voorkomende rassen met urticaria waren: Rhodesian ridgeback (3), Boxer (3), Beagle (2), Jack Russel terrier (2), Franse Bulldog (2) en Vizsla (2).
Bijna de helft van de honden (11) kreeg netelroos in het voorjaar, twee in de zomer, zeven in het najaar en vier in de winter. Drieëndertig procent van de honden ontwikkelde netelroos zonder anafylactische shock. Merendeel van de honden had enige mate van anafylaxe (67% totaal: 4 mild, negen matig en drie ernstig). In de helft van de honden met anafylaxe waren netelroos en angio-oedeem de eerste verschijnselen gevolgd door braken en diarree.
Oorzaken
Bij 17 van de 24 honden is de mogelijke oorzaak gevonden, bij 12 honden (50%) was deze oorzaak zeer waarschijnlijk en bij 5 honden waarschijnlijk. Geïdentificeerde oorzaken waren: insectenbeten of -steken (n=9), voedsel (n=5), medicijnen (n=2) en koude (n=1). Bij zeven honden is de oorzaak niet bewezen na aanvullende provocatie testen maar werd voedsel het meest waarschijnlijk geacht. De medicijnen die in verband zijn gebracht met het ontstaan van de klachten waren narcosemiddelen en immuuntherapie.
Bij enkele honden werd inspanning net voor het ontstaan van de klachten gezien en bij één hond stress en loopsheid.
In merendeel van de honden waarbij de allergische reactie door insecten werd veroorzaakt was angio-oedeem zichtbaar. Daarnaast zag men dat anafylaxe vaker gezien werd na insectenbeten (6 honden).
Opvallend was dat 11 van de 24 honden symptomen lieten zien die passen bij atopie (omgevingsallergie) en/of voedselovergevoeligheid. Het lijkt er dus op dat honden met een allergische huidaandoeningen gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van netelroos of angio-oedeem (met of zonder anafylactische shock).
Discussie
In de literatuur is in meerdere onderzoeken beschreven dat kleine rassen gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van anafylactische reacties. Er is zelfs één onderzoek dat beschrijft dat het aantal nadelige effecten van een vaccinatie verdubbeld kan zijn bij honden onder de 10 kg (*).
Het lijkt er op dat niet alleen het type allergeen maar ook de hoeveelheid een rol speelt in het ontstaan van allergische reacties. Echter zien we ook bij grotere rassen zoals Boxers, Labrador en Golden Retrievers vaker anafylactische reacties.
Er zijn studies gepubliceerd waarbij men geprobeerd heeft om triggers te identificeren en de rol van vaccinaties en andere diergeneesmiddelen bij het ontstaan van allergieën en allergische reacties te onderzoeken. Helaas zijn er tot op heden geen duidelijke verbanden aan te tonen en missen we tastbaar bewijs voor hedendaagse uitspraken dat dieren ziek worden van vaccinaties en andere diergeneesmiddelen. De dermatologen en andere specialisten van het Medisch Centrum voor Dieren hebben hier een aantal artikelen over geschreven:
- https://www.mcvoordieren.nl/vaccinaties-en-atopie
- https://www.mcvoordieren.nl/misvattingen-inenting-hond-kat
Er is dus nog steeds een hele hoop niet bekend over netelroos, angio-oedeem en oorzaken van anafylactische shock. Waarom zijn bepaalde honden gevoeliger dan andere (ras, leeftijd, geslacht, grootte)? We weten het niet.
Allergische honden lijken in ieder geval gevoeliger voor negatieve reacties op immunologische en niet-immunologische prikkels dan andere honden.
Vragen, opmerkingen, hulp
Heb je na het lezen van deze blog of één van de andere artikelen vragen, opmerkingen of wil je graag hulp. Laat het me vooral weten via één van mijn social media kanalen (Facebook of Instagram), stuur een e-mail naar info@huidadviesvoordieren.nl of vul het contact formulier hieronder in.
