Hé dat ziet er gek uit
Op de foto zie je een kat met een dikke bovenlip (eenzijdig). De haren zijn verdwenen en de huid is kapot. Een diepe beschadiging zoals op de foto noemen we een zweer. De medische term is een ulcer/ulcus: het is een diep defect van de huid. Soms lijkt het net een krater.
We noemen deze huidafwijking van de foto een ‘indolent ulcus’. Indolent kan wijzen op de afwezigheid van pijn óf het feit dat de zweren vaak niet uit zichzelf genezen.
Bij de kat komt zweervorming van de bovenlip voor als onderdeel van het eosinofiel granuloom complex. Veel katteneigenaren of professionals in de dierenbranche hebben hier weleens van gehoord.
Het is een van de huidreactiepatronen bij de kat. Verschijnselen van het dit complex zijn meestal een uitingsvorm van jeuk of een allergische huidaandoening maar kunnen ook door andere huidziekten worden veroorzaakt.
Helaas kunnen we op basis van het zien van een dikke of kapotte bovenlip geen diagnose stellen.
Eosinofiel granuloom complex (EGC)
Onderdeel van het EGC zijn:
- Indolent Ulcus
- Eosinofiel granuloom
- Lineair granuloom
- Eosinofiele plaque
Het is belangrijk om te realiseren dat de diverse vormen van het eosinofiel granuloom complex dus géén diagnoses zijn. Het zijn enkel beschrijvingen van het type huidklachten dat we zien.
Indolent ulcus
Katten met een indolent ulcus hebben vaak geen last van deze vervelend uitziende huidafwijking. Op onderstaande foto’s zien we een jonge kat met beiderzijds op de bovenlip een indolent ulcus. Het kan beginnen als een kleine zwelling (linker foto) en later uitbreiden naar de mondhoeken met de vorming van zweren (rechter foto).
Symptomen
De zwelling en zweren ontstaan doorgaans op de middenlijn van de bovenlip. Regelmatig zien we dat het begint met een klein plekje waar hoektanden van de onderkaak de lip raken.
Een indolent ulcus kan aan één kant of twee kanten ontstaan. Over het algemeen zien we de huidbeschadigingen alleen op de bovenlippen. Maar in enkele gevallen doen de onderlippen of het harde gehemelte in de bek ook mee.
Vaak zien de zweertjes er droog en rood-bruin tot geel uit. Dikwijls raken de zweren geïnfecteerd door bacteriën uit de bek.
Diagnose
Ondanks meeste katten met een indolent ulcus een onderliggende allergie hebben, is het toch belangrijk om infecties en tumoren uit te sluiten. Andere aandoeningen die gepaard kunnen gaan met zwelling van de bovenlip en zweervorming zijn virale ontstekingen van de lip (herpes, calici, retrovirus) en cryptococcosis (een diepe schimmelinfectie die niet veel voorkomt in Nederland).
Om de onderliggende oorzaak te achterhalen (= een diagnose stellen) kunnen er diverse onderzoeken gedaan worden:
- Controle op vlooien en vlooienpoepjes (let op: het niet zien van vlooien betekent niet dat de kat ze niet heeft!)
- Huidafkrabsels (controle op demodex- of schurftmijten)
- Cytologisch onderzoek (om een infectie te onderzoeken)
- Schimmelkweek
- Aanvullende testen voor virussen (herpes, calici of poxvirus) en diepe schimmels
- Biopten voor weefselonderzoek (om tumoren en auto-immuunziekten uit te sluiten)
Niet bij elke kat zijn alle bovenstaande onderzoeken nodig! Bij jonge katten denken we eerder aan infecties (schimmel, virussen, etc.) en allergieën terwijl we tumoren vaker bij oude dieren zien. De dierenarts zal op basis van het signalement (leeftijd, ras, geslacht), de anamnese en ziektegeschiedenis en het lichamelijk onderzoek een plan van aanpak opstellen. Omdat we op basis van de symptomen géén diagnose kunnen stellen, moet de dierenarts dus zoveel mogelijk informatie verzamelen om de oorzaak te achterhalen.
Stappenplan
Binnen de dermatologie werken we veel met stappenplannen. Omdat het indolent ulcus één van de huidreactiepatronen is en meestal wijst op een jeukende of allergische aandoening, volgen we onderstaand stappenplan:
- Parasieten zoals vlooien en mijten
- Huidinfecties (bacteriën, gisten, schimmels)
- Allergieën (vlooien, voedsel, omgeving)
- Overige aandoeningen
Bij katten met huidproblemen en/of jeuk is het belangrijk om parasieten en infecties uit te sluiten of te onderzoeken. Omdat katten met jeuk overmatig poetsen kunnen ze elk bewijs voor vlooien wegnemen. Als de kat nog niet (preventief) behandeld wordt tegen vlooien (en mijten) dan is mijn advies om dit als eerste stap wél te doen.
De dierenarts kan huidinfecties uitsluiten en indien aanwezig behandelen. Meestal is een huidinfectie een bijkomende zaak en géén directe oorzaak. Diepe schimmels zijn hier een uitzondering op. Daarbij geldt overigens wel dat de schimmel voor problemen kan zorgen als de afweer van het dier verlaagd is. Dit kan een medische oorzaak hebben.
Allergieonderzoek bij katten is beperkt. Zo bestaan er geen betrouwbare testen om een voedsel- of omgevingsallergie te diagnosticeren.
Met een goede vlooienbestrijding zullen katten met een vlooienallergie opknappen en zal de zweer genezen/weggaan. Een voedselovergevoeligheid (oude term: voedselallergie) kan gediagnosticeerd worden middels een zgn. eliminatiedieet. Hierbij laten we álle voedingsstoffen weg die de kat in het verleden heeft gegeten. We introduceren een nieuwe dierlijke eiwitbron en als we kiezen voor brokken het liefst ook een nieuwe koolhydraatbron. Als de klachten met 8-12 weken verdwijnen of verminderen en terugkeren bij het geven van het oude dieet of snoepjes (= provocatie) dan is de diagnose voedselovergevoeligheid gesteld.
Allergische oorzaak
We kunnen het ons bijna niet voorstellen dat katten met een indolent ulcus (eenzijdig of beiderzijds) géén jeuk of pijn ervaren. Hoe kan het dan dat meeste katten met een indolent ulcus een allergie hebben?
Honden en katten met allergieën hebben namelijk eigenlijk altijd jeuk, toch? Het is één van de hoofdcriteria om te bepalen of er sprake zou kunnen zijn van een allergische aandoening.
In veel gevallen is de oorzaak van het indolent ulcus een vlooienallergie. Katten met jeuk vertonen overmatig poetsgedrag. Een mogelijke verklaring voor het ontstaan van het indolent ulcus is het overmatige likken van de huid. De lippen raken geirriteerd en ontstoken. Haren vallen uit, de huid wordt dikker en gaat kapot.
Niet alleen uit onderzoek blijkt dat katten met verschijnselen van het EGC vaak een onderliggende allergie hebben. Ook in de praktijk zien dierenartsen en dermatologen regelmatig katten met een vlooien-, voedsel of omgevingsallergie die bij correcte behandeling en klinische opwerking volgens een strikt stappenplan, aanzienlijk verbeteren.
© 2019 Huidadvies voor dieren
Geschreven door dierenarts Kelly van Amersfort
Laatste versie juli 2019. Oorspronkelijk gepubliceerd op 21 juni 2017
