Oorontsteking - otitis externa
Honden en katten kunnen last krijgen van een oorontsteking. De medische term is ‘otitis externa‘. Het is een ontsteking van de huid van de buitenste gehoorgang. In onderstaande afbeelding kun je zien dat de buitenste gehoorgang is opgedeeld in de verticale en horizontale gehoorgang en wordt gescheiden van het middenoor door het trommelvlies. Bij een oorontsteking kan elk deel van de gehoorgang incl. oorschelp betrokken zijn. Bij sommige, vaak chronische, oorontstekingen doet ook het trommelvlies mee of is deze gescheurd. Dit vereist vaak speciale behandeling bij een dierendermatoloog.
In het artikel ‘Oorontsteking bij de hond‘ lees je meer over dit vervelende probleem bij honden. Bij katten komen oorontstekingen gelukkig minder vaak voor. De oorzaak en behandeling bij katten is anders dan bij honden waarbij vaak doorverwijzing naar een dierendermatoloog of chirurg noodzakelijk is.
Behandeling van oorontsteking
Bij de behandeling van oorontstekingen wordt er meestal door de dierenarts een oorzalf of oordruppels voorgeschreven die gedurende 7-14 dagen toegediend moeten worden. Voor honden bestaan er tegenwoordig ook oorzalven met een langdurige werking waarbij één of twee toedieningen (door de dierenarts) voldoende zijn. Voor katten zijn deze producten niet geregistreerd en wordt het gebruik ten zeerste afgeraden vanwege mogelijke bijwerkingen (middenoorontsteking, neurologische symptomen).
Zijn de klachten binnen 1-3 weken niet onder controle, dan is controle mét cytologisch onderzoek noodzakelijk. Zomaar een ander zalfje proberen is niet aan te raden! Er is namelijk meer aan de hand dan alleen de oorontsteking. Deze komt ergens vandaan. Bij merendeel van de honden is er sprake van een onderliggende allergie die ook aangepakt moet worden.
Geregistreerde oorproducten
De meeste geregistreerde oorproducten bevatten een antibioticum, antischimmel middel en corticosteroïd. Niet elke oorontsteking gaat echter gepaard met een bacteriële of gisteninfectie. In die gevallen is het voldoende om een product met alleen corticosteroïden in te zetten of OTC oordruppels te gebruiken (meer info hieronder). Met behulp van cytologisch onderzoek van een oorswab kan de dierenarts onderzoeken of er sprake is van een overgroei of infectie met bacteriën en/of gisten.
Menginfecties met zowel bacteriën en gisten (eencellige schimmel) komen niet super vaak voor. Dus geregistreerde oorzalven bevatten vaak een ingrediënt die we helemaal niet nodig hebben. In het kader van antibioticaresistentie willen we het liefst alleen antibiotica voorschrijven indien nodig (bv bij een infectie of hardnekkige overgroei) en zo min mogelijk. Cytologisch onderzoek is hierbij een essentieel onderdeel om de dierenarts te helpen bij het bepalen van geschikte oormedicatie. Zijn er namelijk geen ontstekingscellen te zien, valt het aantal bacteriën mee of is er sprake van een gistenovergroei? Dan hebben we (vaak) geen antibiotica nodig!
Gek genoeg zijn er eigenlijk (nog) geen registreerde oorproducten op de markt met een antibioticum+corticosteroïd of antischimmel middel+corticosteroïd. Naar verwachting zal er binnenkort (deze zomer?) wel een product op de markt komen met een antischimmel middel en corticosteroïd (DuOtic van Dechra). In de Verenigde Staten is deze al een tijdje op de markt.
Tot slot bestaan er oorzalven die door de apotheek op recept gemaakt worden. Dit noemen we ‘magistrale bereiding‘. Het voordeel van deze zalven is dat er potentere corticosteroïden in zitten in combinatie met alleen een antibioticum of antischimmel middel. De magistrale zalven worden vaak pas voorgeschreven bij (multi)resistente bacteriën, hardnekkige infecties, chronische oorontstekingen die niet op geregistreerde producten reageren of bij een trommelvlies dat niet meer helemaal intact is. Onderaan de pagina lees je meer over de verschillende corticosteroïden en oorzalven op recept.
In dit artikel vind je een overzicht van de verschillende oorproducten die er voor honden en katten verkrijgbaar zijn (geregistreerd en magistraal).
Oorproducten zonder antibiotica
Bij allergische honden en katten zien we regelmatig oorontstekingen. Het begint met een lokale huidontsteking die we goed kunnen behandelen met lokale corticosteroïden of andere kalmerende en ontstekingsremmende oordruppels. In veel gevallen zorgt de huidontsteking voor een verandering van het microklimaat en wordt er meer oorsmeer geproduceerd. Het gevolg is vaak een overgroei aan bacteriën en/of gisten. De normale huidflora raakt dus ook uit balans. Ook bij een milde overgroei van bacteriën en gisten, is het vaak voldoende om alleen de allergische ontsteking te remmen. Wanneer de dierenarts met cytologisch onderzoek ontstekingscellen onder de microscoop ziet (of staafvormige bacteriën) zal er een andere behandeling ingezet moeten worden.
Lokale corticosteroïden
Er bestaan hiervoor twee geregistreerde oorproducten met corticosteroïden: Cortotic oorspray (hond) en Recicort oordruppels (hond+kat). Er zijn ook (humane, magistrale) oordruppels op basis van azijnzuur, propyleenglycol en triamcinolon (krachtig corticosteroïd). Deze worden vaak voorgeschreven voor dieren die lange termijn behandeling (bv wekelijks) nodig hebben en de geregistreerde producten niet werken, bijwerkingen veroorzaken of de toediening hiervan niet lukt (dier laat het niet toe). In de Recicort zit bijvoorbeeld ook salicylzuur en 96% ethanol waar honden en katten op kunnen reageren (contact dermatitis, pijn/irritatie). Wanneer het trommelvlies niet meer intact is of er is sprake van een middenoorontsteking, dan kan er gekozen worden voor een oorzalf op recept (magistrale bereiding) met triamcinolon.
| Productnaam | Corticosteroïd | Andere ingrediënten | Hond/kat |
|---|---|---|---|
|
Cortotic oorspray |
Hydrocortison aceponaat (HCA) |
– |
Hond |
|
Recicort oordruppels |
Triamcinolon acetonide |
Salicylzuur |
Hond, kat |
‘Natuurlijke’ oordruppels
Niet altijd zijn lokale corticosteroïden, antibiotica en/of antischimmel medicatie nodig bij (allergische) oorontstekingen. Er bestaan diverse producten voor honden en katten op basis van natuurlijke ingrediënten zoals plantenextracten en honing. Ze kunnen kalmerend, verzachtend of hydraterend werken. Sommige producten werken ook op de zuurgraad en microflora zoals zure oordruppels.
Ik denk dat de Puur Auris de meest brede werking heeft met ontstekingsremmende, jeukstillende, kalmerende, verkoelende en desinfecterende ingrediënten.
Dermiel oordruppels werken goed tegen bacteriën en hebben een verzachtend effect. Via Brekz.nl zijn er ook voordelige bundels te koop (klik hier).
Peptivet oordruppels heeft ook antibacteriële eigenschappen, vermindert irritatie en kalmeert de huid.
De zure oordruppels van Maxani en Phytotreat worden vooral ingezet bij honden die gevoelig zijn voor bijkomende infecties met bacteriën of gisten. Ze kunnen ook preventief ingezet worden voor of na het zwemmen. Via Brekz.nl zijn er van de Phytotreat ook voordelige bundels te koop (klik hier).
Let op: alle onderstaande producten mogen niet gebruikt worden als het trommelvlies niet intact is.
Puur Auris
Voor hond en kat. Niet gebruiken bij een defect trommelvlies!
Samenstelling: Zonnehoed (Echinacea angustifolia), Moerasrozemarijn (Ledum palustre), Echte kamille (Matricaria chamomilla), Mentholum, Blaasjeswingerd (Cardiospermun halicacabum). Alcohol 27% v/v
Dermiel oordruppels
Voor hond en kat. Niet gebruiken bij een defect trommelvlies!
Samenstelling: Propyleenglycol, honing, gezuiverd water, polysorbaat 80 en hydroxyethylcellulose
Peptivet oordruppels
Voor hond en kat. Niet gebruiken bij katten met een defect trommelvlies!
Samenstelling: Vitamine PP (vitamine B3, niacine), zink PCA, AMP2041 peptide, tris-EDTA, glycerophosphoinositol (GPI), chloorhexidinedigluconaat (0,07%)
Maxani zure oordruppels
Voor hond en kat. Niet gebruiken bij een defect trommelvlies!
Samenstelling: Azijnzuur en propyleenglycol
Phytotreat zure oordruppels
Voor hond en kat. Niet gebruiken bij een defect trommelvlies!
Samenstelling: Azijnzuur en propyleenglycol
Oorzalven voor de hond
Van oudsher wordt er een ‘willekeurige’ oorzalf voorgeschreven bij klachten passende bij een oorontsteking. Tegenwoordig zijn er steeds meer dierenartsen die cytologisch onderzoek uitvoeren. Hierbij neemt de dierenarts een swab van het oorsmeer en kan deze na een speciale kleuring onder de microscoop nakijken. Met cytologisch onderzoek kan de dierenarts veel informatie verzamelen om zo gericht en effectief mogelijk te kunnen behandelen.
De dierenarts kan bijvoorbeeld zien of er sprake is van een infectie of overgroei. Ook is het mogelijk om het soort bacteriën en de ernst van de overgroei/infectie te bepalen. Bij staafvormige bacteriën is een andere behandeling noodzakelijk dan bij gisten of bolvormige bacteriën (coccen). Soms komen we ook demodex mijten tegen! Oormijten zijn meestal al met de hand-otoscoop te zien. Bij een milde overgroei is de inzet van medicijnen zoals antibiotica of antischimmel middelen niet perse nodig. Bij het zien van ontstekingscellen en bacteriën ín de cellen wordt er vaak ook voor een andere behandeling gekozen dan bij een overgroei.
Mocht er sprake zijn van een bacteriële infectie of hevige overgroei, dan kan het nodig zijn om een antibiotica-houdende zalf voor te schrijven. Bij het voorschrijven van antibiotica hoort de dierenarts zich aan bepaalde richtlijnen te houden. Bij een oorontsteking met bacteriën bij de hond is de eerste keus florfenicol. Dit antibioticum is alleen maar verkrijgbaar in ‘langwerkende preparaten’. Tweede keus zijn neomycine, gentamicine en polymyxine B. Omdat er geen geregistreerde oorzalven met neomycine zijn, zal er dus in de praktijk gekozen worden voor een product met gentamicine of polymyxine B. Derde keuze antibiotica zoals enrofloxacine en marbofloxacine mogen alleen voorgeschreven worden op basis van een bacteriologische kweek en gevoeligheidsbepaling (BO+ABG).
In de tabel hieronder vind je de geregistreerde oorproducten voor honden en samenstelling.
- Eerste keuze middelen zijn Osurnia en Neptra
- Tweede keuze zijn Easotic, Mometomax Ultra en de polymyxine B zalven
- Derde keuze zijn Aurizon en Otiderm
Het kan zijn dat op basis van de bevindingen van het klinisch onderzoek (mate van ontsteking, chroniciteit, aard van het exsudaat) en cytologisch onderzoek de dierenarts een tweede of derde keuze middel zal voorschrijven. Het is ook mogelijk dat er een afweging wordt gemaakt om een niet-geregistreerd product voor te schrijven. Via de cascade-regeling is dit echter niet zomaar mogelijk en zal de dierenarts goed moeten onderbouwen waarom hij/zij afwijkt. De behandeling van een oorontsteking is niet zomaar een zalfje en klaar 😉
| Productnaam | Antibiotica | Antischimmel middel | Corticosteroïd |
|---|---|---|---|
|
Osurnia |
Florfenicol (10 mg) |
Terbinafine (10 mg) |
Betamethason (1 mg) |
|
DuOtic |
– |
Terbinafine (10 mg) |
Betamethason (1 mg) |
|
Neptra |
Florfenicol (16,7 mg) |
Terbinafine (16,7 mg) |
Mometason (2,2 mg) |
|
Easotic |
Gentamicine |
Miconazol |
Hydrocortison aceponaat (HCA) |
|
Auribiotic Aurifence Aurimic Chanisur Surolan |
Polymyxine B-sulfaat |
Miconazol |
Prednisolon |
|
Mometomax Ultra |
Gentamicine |
Posaconazol |
Mometason |
|
Aurizon |
Marbofloxacine |
Clotrimazol |
Dexamethason |
|
Otiderm |
Enrofloxacine |
Ketoconazol |
Triamcinolon acetonide |
‘Langwerkende’ preparaten:
Enkele jaren geleden is het eerste ‘handige’ langwerkende oorproduct op de markt gekomen. Later zijn daar andere oorproducten bij gekomen. Het ‘langwerkende’ effect wordt vooral toegeschreven aan de zeer potente en krachtige corticosteroïden in de oorproducten. De antibiotica en antischimmel middelen hebben geen langdurig effect na eenmalige toediening. De dierenarts maakt vóór toediening de oren schoon en brengt daarna het product in de oren aan.
DuOtic moet nog in Nederland op de markt komen. Het is tot op heden het enige geregistreerde product voor de behandeling van gistinfecties in de oren zónder antibioticum erin. Dit is natuurlijk super fijn en hard nodig. Want als er geen bacteriële infectie aanwezig is, hoeven we ook geen antibiotica te gebruiken!
Persoonlijk vind ik de langwerkende producten niet altijd even fijn of geschikt als ‘eerste keuze’. Voor kleine honden is bijvoorbeeld de dosering corticosteroïden relatief hoog en voor grote honden is 0,8 – 1 ml vaak niet voldoende om de gehele gehoorgang te behandelen. Het voordeel van deze producten is wel dat veel dieren na eenmalige toediening (2x bij Osurnia) van de klachten af zijn. Het zijn gebruiksvriendelijke producten die de therapietrouw verhogen en dier+eigenaar minder belasten qua toediening-stress.
Beschikbare producten:
- Osurnia
- Neptra
- Mometamax Ultra
- DuOtic (moet nog op de markt komen in Europa)
Neptra en Mometamax Ultra hoeven slechts één keer te worden toegediend. Osurnia en DuOtic wordt twee keer toegediend met een interval van 7 dagen.
Oorzalven voor de kat
Bij katten zien we vaak oorontstekingen door oormijten of een poliep. Een oorzalf (met antibiotica/antischimmel middel) is dan meestal niet nodig.
Een andere relatief veel voorkomende oorzaak zijn allergieën. Door de allergische ontsteking van de huid in de oren, kan ook de huid uit balans raken. Bacteriën en/of gisten kunnen dan overgroeien en voor extra problemen zorgen. Meestal is behandeling van de allergie voldoende om de huid tot rust te krijgen. Soms is aparte behandeling van de infectie noodzakelijk. De dierenarts kan dan met behulp van cytologisch onderzoek van een oorswab onder de microscoop kijken of er bacteriën, gisten of beide aanwezig zijn.
Bij het voorschrijven van antibiotica hoort de dierenarts zich aan bepaalde richtlijnen te houden. Bij een oorontsteking met bacteriën bij de kat is er geen eerste keuze antibioticum zoals bij de hond. Tweede keuze antibiotica zijn neomycine en polymyxine B. Omdat er geen geregistreerde oorzalven met neomycine zijn, zal er dus in de praktijk gekozen worden voor een product met polymyxine B. Derde keuze antibiotica zoals enrofloxacine mogen alleen voorgeschreven worden op basis van een bacteriologische kweek en gevoeligheidsbepaling (BO+ABG).
Voor katten zijn er maar enkele geregistreerde oorzalven op de markt verkrijgbaar in Nederland. In de tabel hieronder zie je welke producten dit zijn en wat de samenstelling is.
| Productnaam | Antibiotica | Antischimmel middel | Corticosteroïd |
|---|---|---|---|
|
Auribiotic Aurifence Aurimic Chanisur Surolan |
Polymyxine B-sulfaat |
Miconazol |
Prednisolon |
|
Otiderm |
Enrofloxacine |
Ketoconazol |
Dexamethason |
Polymyxine B
Opvallend is dat de meeste oorzalven voor de kat het antibioticum ‘polymyxine B’ bevatten. Het is een antibioticum met een dodende werking (bacteriocide) en werkt vooral tegen Gram-negatieve bacteriën (waaronder Pseudomonas aeruginosa). Bij meeste bijkomende bacteriële infecties van de huid zijn echter Gram-positieve bacteriën betrokken! De dierenarts kan met behulp van cytologisch onderzoek een in kaart brengen om welke soort bacteriën het gaat (zonder kweek). Bij huid- en oorinfecties zijn het nl. vaak de normale Staphylococcen (bolvormige bacteriën). Gram-negatieve bacteriën op de huid/oren zijn vaak staafvormige bacteriën (E. coli, Pseudomonas spp.). Het kan dus zijn dat de oorzalf met polymyxine B bij een (hardnekkige) bacteriële infectie niet afdoende helpt.
Oorzalven op recept
Niet altijd is een geregistreerd product de beste keuze en kan de dierenarts of dierendermatoloog kiezen voor een oorzalf op recept. Deze worden speciaal voor jouw hond of kat besteld via een recept en zijn vaak prijziger dan een geregistreerde oorzalf. Ze zijn verkrijgbaar in 20 gram tubes met verschillende samenstellingen.
Het zijn zalven met neomycine (tweede keuze antibioticum bij otitis externa), nystatine en/of triamcinolon.
Een belangrijk voordeel van nystatine is de sterke werkzaamheid tegen gisten zoals Malassezia pachydermatis. Daarnaast werkt het voornamelijk lokaal (beperkte systemische opname). De andere antischimmel medicijnen werken breder (zowel schimmels als gisten).
| Antibiotica | Antischimmel middel | Corticosteroïd |
|---|---|---|
|
Neomycine |
Nystatine |
Triamcinolon |
|
Neomycine |
– |
Triamcinolon |
|
– |
Nystatine |
Triamcinolon |
|
– |
Nystatine |
– |
|
– |
– |
Triamcinolon |
Corticosteroïden: verschil in sterkte
In Nederland worden dermatologische corticosteroïden ingedeeld in vier klassen:
Klasse 1 – Zwak werkend (bijvoorbeeld hydrocortison)
Klasse 2 – Matig sterk werkend (bijvoorbeeld triamcinolon acetonide)
Klasse 3 – Sterk werkend (bijvoorbeeld betamethason en mometason)
Klasse 4 – Zeer sterk werkend (bijvoorbeeld clobetasol)
Binnen een klasse horen vaak meerdere soorten corticosteroïden. De vorm van een corticosteroïd (gel, zalf, crème) en de dosering en concentratie beïnvloeden hoe krachtig het stofje werkt, los van de klasse waarin het is ingedeeld. Dus zelfs als twee producten dezelfde werkzame stof bevatten, kan een zalf krachtiger werken dan een crème, en een hogere dosering kan het effect versterken. Bij topicale middelen bepaalt daarnaast natuurlijk ook de hoeveelheid van het product mede de effectiviteit (bv 1 ml of 2 ml).
Osurnia & Neptra
Als we kijken naar Osurnia en Neptra oorgel producten dan is de samenstelling qua antibiotica en antischimmel medicatie vergelijkbaar (Neptra is alleen wat hoger gedoseerd). In de Osurnia zit 1 mg betamethason acetaat (klasse 3) en in Neptra 2,2 mg mometason fuoraat (klasse 3). Betamethason is een krachtig corticosteroïd met een relatief korte werkingsduur en snelle werking. Mometason is een potentere corticosteroïd (sterker) en heeft een langere werkingsduur.
Afhankelijk van diverse factoren kan de dierenarts soms beter voor het ene product kiezen dan het andere.
Polymyxine B zalven
In de diverse oorzalven met polymyxine B zit prednisolon als corticosteroïd. Er bestaan humaan geen geregistreerde prednisolon producten voor topicaal gebruik. Deze wordt dan ook niet in één van de klasse ingedeeld. Als we prednisolon en hydrocortison (klasse 1) met elkaar vergelijken dan is prednisolon potenter (tot wel 4x) bij systemisch gebruik terwijl het weer minder krachtig is dan triamcinolon (klasse 2). Prednisolon zou ik daarom inschalen als een klasse 1 corticsteroïd met milde tot matige sterkte. Helpt dit zalfje goed tegen de infectie maar heeft de hond of kat na 1-2 weken zalven nog steeds last van symptomen? Dan kan een sterkere ontstekingsremmer nodig zijn, naast natuurlijk het opsporen van de onderliggende oorzaak!
Hydrocortison aceponaat (HCA)
HCA is een bijzondere corticosteroïd die alleen veterinair gebruikt wordt. HCA wordt geactiveerd in de huid tot een zeer potent metaboliet (hydrocortison-17-propionaat). Door Virbac de fabrikant die dit stofje in diverse producten gebruikt, wordt hydrocortison-17-propionaat ingedeeld als klasse 3 corticosteroïd (net boven dexamethason). Het voordeel van HCA is dat de opname in het bloed zeer laag is (0,2% verschijnt in het bloed). Dit maakt het een veilig en krachtig corticosteroïd. Het zit in de Easotic én Cortotic, twee gebruiksvriendelijke producten via pompjes (zo weet je altijd zeker dat je de juiste dosering toedient!)
Aurizon & Otiderm
Beide oorzalven bevatten een ander derde keuze antibioticum en worden voorgeschreven bij (multi)resistente bacteriën na het uitvoeren van een kweek en gevoeligheidsbepaling. Over het algemeen wordt ketaconazol (Otiderm) als krachtiger antischimmel middel beschouwd dan clotrimazol (Aurizon). In de Aurizon zit dexamethason wat valt onder klasse 3 (sterk werkend) corticosteroïden. In de Otiderm zit triamcinolon acetonide welke meestal ingedeeld wordt in klasse 2 (matig sterk werkend) corticosteroïden.
Kort gezegd: dexamethason is krachtiger en werkt sneller, terwijl triamcinolon acetonide een langere werkingsduur heeft en milder is. Afhankelijk van diverse factoren kan de dierenarts ook bij deze twee producten soms beter voor het ene product kiezen dan het ander.
Vragen, opmerkingen, hulp
Heb je na het lezen van deze blog of één van de andere artikelen vragen, opmerkingen of wil je graag hulp. Laat het me vooral weten via één van mijn social media kanalen (Facebook of Instagram), stuur een e-mail naar info@huidadviesvoordieren.nl of vul het contact formulier hieronder in.
